Od srpskih junaka do srpskih domaćina

Posle epskog razdoblja srpskih junaka u liku Željka Ražnatovića Arkana i Ratka Mladića, novi poželjni model muškarca je, prema svemu sudeći, domaćin. Ukoliko se pogleda srpski politički vrh, odnosno kandidat s najviše glasova na izborima Tomislav Nikolić, može se zaključiti da kod građana ove zemlje vladaju patrijarhalni principi i da je u Srbiji dobar političar onaj koji ima što manje „minusa“ kao muškarac. On je domaćin, krupan je, zdrav… – kaže u razgovoru za Danas Boban Stojanović koji se bavi muškim studijima, ogrankom kritičke teorije koji analizira i dekonstruira muške identitete u Srbiji. Stojanović je teoretičar muškosti i osnivač beogradskog Queeria centra i dugogodišnji član mirotvorne organizacije Žene u crnom, jedan je od dvojice urednika zbornika Drugi – Od patrijarhalne konstrukcije do alternativne politike, u kojem su prošle godine objavljeni tekstovi o nizu klasičnih tema muških studija, kao što su tradicionalno preferiranje muške dece, hrabrost kao tipično muška osobina, uloga militarizma u konstrukciji maskulinosti, ili pitanje muških žrtava seksualnog nasilja u ratovima na prostoru bivše Jugoslavije.

Patrijarhalni obrazac

Na pitanje kako se taj patrijarhalni obrazac uklapa u novi srpski politički vrh koji predstavljaju političari poput Vojislava Koštunice ili Borisa Tadića, on kaže da bi krenuo od radikala koje trenutno predvodi Tomislav Nikolić koji je domaćin, krupan, zdrav, ima mušku decu, ženu…. Domaćin je, primera radi, bio i Bogoljub Karić. Danas je pored Nikolića domaćin Srbije ministar za kapitalne investicije Velimir Ilić. U medijima koji su mu bliski stalno čitamo izveštaje o tome kako se on dere na radnike – zašto ovo nije završeno? Na što ovo liči. Ili, pak, ode kod nekih seljaka i kaže im – sutra asfaltiramo put, nemojte da brinete.

U analizi uloge patrijarhata u Srbiji Stojanović se, između ostalog, bavio i konstrukcijom takozvanog novog Srbina i onog tokom devedesetih. On kaže da je u Srbiji tokom devedesetih nastao jedan epski trenutak u kojem su se zaista mogle snimati samo televizijske serije o Karađorđevićima i Obrenovićima.
– Osnova političke poruke, uz Miloševića čiji se nacionalizam u tom razdoblju polako povampiruje, bila je da što pre treba da postanemo „pravi Srbi“. I tu je važan faktor postala Srpska pravoslavna crkva koja počinje da glumi ulogu žene. Ona je „duhovna zaštitnica“, „majka crkva“, ona je jadna, sputana posle 50 godina provedenih pod komunizmom. A oni su, zapravo, redom slavni junaci i sveti ratnici koji su uvek imali blagoslov da idu u te silne ratove i bitke. Svi ti koji su danas optuženi za ratne zločine, poput Arkana, u to su doba finansirali obnovu hramova, odlazili su na Kosovo i u našoj su javnosti prikazivani isključivo kao patriote. Zbog toga je danas teško ljudima u Srbiji objasniti da je taj isti Arkan, koji je obnavljao crkve, s druge strane granice ubijao i klao građane. Ili, primera radi, to što postoje dva snimka Ratka Mladića i Radovana Karadžića kako se krste u nekoj crkvi ne znači da oni nisu počinili zločine za koje ih se tereti. Posle devedesetih počinje da bude dominantan novi lik muškarca. Te su slike stvarane s namerom da se što više muškaraca podstakne da odu u rat, da se ostvari ratnička politika. Likovi Arkana, Karadžića i Mladića ulaze u našu nacionalnu ikonografiju. U Beogradu danas imamo gomilu mladića koji izgledaju isto, koji dele isti sastav vrednosti i koji bi se, bojim se, vrlo rado odazvali novom pozivu u rat.