Novi Pazar danas, foto: Senko ŽupljaninOd vojne baze do šehera, nanizao je više od pet i po vekova. Od postanka do sada, u imenu sve “piše”. Kroz istoriju je, prolazio kao Trgovište i Yeni Bazar sve dok nije stigao do Novog Pazara.
Nalazi se usred doline opasane Pešterskom visoravni i planinama Golijom i Rogoznom. Prošlost mu je bogata i burna.
Prema istorijskim podacima, desetak kilometara od današnjeg grada, u Rasu, prvo se nalazila rimska stražara Azinos. Onda je, od 10.-12. veka, bila vizantijska tvrđava, a onda prestonica Stefana Nemanje.
Na brdu je stolovao vladar, a u podnožju se trgovalo. I taj prostor se zvao Trgovište. Vremenom ime Ras se gubilo i sve više se pominjalo Trgovište. Svedočanstvo je na arheološkom lokalitetu na sadašnjem izletištu Pazarište.
Temelji današnjem gradu udareni su u drugoj polovini 15. veka. Istoričari tvrde 1461.godine.
Nastao je na raskršću puteva. Prvobitno je bio zamišljen kao vojna baza za dalje prodore Turaka ka severu.
Osnivač mu je turski vojskovođa Isa-beg Isaković, koji je „koju godinu kasnije“ udario temelje Sarajevu i Šapcu.
Grad je dobio ime Yeni (Novi) Bazar.
Bazar je reč persijskog porekla, koja se koristi i u turskom jeziku i označava mesto za trgovinu, odnosno pijacu.
Ubrzo grad posstaje značajan trgovački centar i raskrsnica karavanskih puteva od Dubrovnika, južnog primorja i Bosne prema Solunu i Carigradu.
U 16. i 17 veku bio je najveća varoš u južnoj Srbiji, u kojem su živeli Turci, Srbi, Dubrovčani i Mlečani.
Zbog veličine i značaja nazvan je šeherom. Taj epitet je imalo malo gradova na Balkanu. Od osnivanja ima odlike orijentalnog naselja. U sredini su zanatlijski i trgovački dućani, a okolo naselja (mahale), koja su dobijala imena po graditeljima i obnoviteljima džamija.
Čuveni putopisac Evlija Čelebija zapisao je da je, u to doba, u gradu bilo 1.100 dućana.
Novi Pazar je bio na udaru i vojski, i rušitelja i palitelja. Bez obzira na to, imao je značajnu političku i ekonomsku ulogu sve do poslednje decenije 19.veka. Tada su sagrađeni moravsko-vardarski putevi, koji su polako „zatvarali“ one stare i Novi Pazar se našao na karavanskoj, a i istorijskoj zaobilaznici.
Novi Pazar je bio i ostao multinacionalni i multikulturalni prostor. O susretu istočne i zapadne civilizacije svedoči tridesetak kulturno-istorijskih spomenika i arheološki lokaliteti.
Po arheološkim nalazima ovo područje bilo je naseljeno još od kamenog doba.
Kulturno-istorijsko nasleđe
Na području Novog Pazara mogu da se vide srednjovekovna utvrđenja Ras i Jeleč.
Najvažniji kulturno-istorijski spomenici Petrova crkva iz 10. veka, manastir Đurđevi stupovi Stefana Nemanje, a iz 12. veka, manastir Sopoćani zadužbina kralja Uroša I.
Gradska tvrđava sa Kulom motriljom izgrađena u 15.veku, Altun-alem džamija, biser orijentalne arhitekture, izgrađena u 16.veku, Amiragin han sagrađen u 17.veku i hamam (staro tursko kupatilo) koji je, u 15. Veku, sagradio osnivač grada Isa-beg Isaković.
Novi Pazar i pesme
Grad je opevan u mnogim pesmama.
U jednoj pripada i Relji Krilatici (Krilatom ili Krilatoviću).
Nadimak je mogao da dobije po jednom delu opreme za konje, koja se koristila za zastrašivanje neprijateljskog konja i imala je oblik sličan krilima. Po drugoj verziji, nadimak potiče po krilima koja su se nosila na čelenci kao deo opreme viteza.
Novi Pazar se pominje i u pesmama bitaka Crnogoraca protiv skadarskog vezira Mahmut-paše Bušatlije, bune hercegovačkih Turaka pod Zmajem od Bosne, pohoda Omer-paše Latasa na Crnu Goru, Boja na Grahovcu…
Najpevanija je ona – Kad pogledam sa bedema, vidim divan grad, Novi Pazar…
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
