Odlazak navijača u rat

Nakon izbijanja ratnih dejstava, ni na tribinama ni na terenu ništa više nije bilo isto. Kada su se nekadašnji navijači vratili sa ratišta, a mnogi nisu, zatekli su sumornu sliku fudbala koji je rapidno propadao. Jugoslavije više nije bilo, u Srbiji je fudbal bio tužna igra bez gledalaca, pod međunarodnim embargom i u ekonomski devastiranom okruženju, dok se u Hrvatskoj učila nova lekcija iz „kapitalističkog fudbala“, u uslovima mutne tranzicije karakteristične za praktično sve zemlje nekadašnjeg istočnog bloka.

Tektonski poremećaj koji se dogodio u fudbalu na prostoru Jugoslavije u samo nekoliko godina možda će najbolje ilustrovati primeri dva velika uspeha jugoslovenskog fudbala na samom početku devedesetih godina dvadesetog veka. Reč je o učešću jugoslovenske fudbalske reprezentacije na Svetskom prvenstvu u Italiji 1990. godine, i o najvećem uspehu klupskog fudbala bivše države, trijumfu beogradske Crvene zvezde u Kupu evropskih šampiona u maju 1991. godine. Ova dva primera predstavljaju, da tako kažem, labudovu pesmu jugoslovenskog sporta, ali istovremeno ukazuju na šire društvene procese u kojima je nacionalni tim postupno postajao neželjeni identifikacioni marker, dok je njegovu ulogu, konkretno u Srbiji, preuzeo lokalni fudbalski klub, transformišući se u istinski nacionalni simbol. Krenimo od kvalifikacionog ciklusa za

Svetsko prvenstvo u Italiji, u jesen 1988. godine, u kome je jugoslovenska fudbalska reprezentacija učestvovala sa vrlo respektabilnim timom predvođenim zvezdama poput Dragana Stojkovića Piksija i Dejana Savićevića, uz predstavnike nastupajuće generacije tzv. „Čileanaca“. Godinu dana pre početka kvalifikacionog ciklusa, 1987. godine, omladinska reprezentacija SFRJ ostvarila je ogroman uspeh, osvojivši Svetsko prvenstvo za igrače tog uzrasta u Čileu. Generacija predvođena kasnijim vrhunskim fudbalerima, poput Bobana, Prosinečkog, Mijatovića i Jarnija, stupila je na veliku scenu krajem osamdesetih godina, ali je njihova slaba zastupljenost u seniorskoj selekciji izazivala brojne kritike jugoslovenske javnosti. Sastav reprezentacije predvođene selektorom Ivicom Osimom bio je stalna meta negativnih komentara, a sve glasnije se pričalo o „igranju po ključu“, gde je prisustvo brojnih reprezentativaca poreklom iz Bosne i Hercegovine tumačeno upravo činjenicom da oni moraju da igraju da bi se održao „republički balans“ u sve dublje podeljenoj Jugoslaviji. Jednu od najvažnijih utakmica u ovim kvalifikacijama Jugoslavija je igrala protiv Francuske, direktnog rivala za plasman, a prvi od dva meča igran je na stadionu JNA u Beogradu, 19. novembra 1988. godine. Uprkos atraktivnom protivniku i važnosti meča, na tribinama se našlo samo oko 7500 gledalaca, daleko ispod kapaciteta tadašnjeg Partizanovog stadiona, a komentator utakmice je u televizijskom prenosu konstatovao da je atmosfera na stadionu „bleda i sumorna“. Slučajno ili ne, upravo toga dana, na beogradskom Ušću, održan je veliki „Miting bratstva i jedinstva“, koji je, po mnogima, predstavljao konačan čin ustoličenja Slobodana Miloševića kao neprikosnovenog nacionalnog vođe.

Nastavlja se