Odmah otkriven mihrab

Na samom početku, što je apsolutno čudo, odnosno prava je retkost, pronađen je mihrab kao krucijalni element za određivanje karaktera objekta, kaže arheolog Mustafa Baltić iz Sjenice, koji sa arheologom Savom Derikonjićem iz Priboja i arhitektom Mehmedom Hadžišehovićem iz Prijepolja vodi ovo istraživanje. Inače, mihrab je niša u zidu džamije koja je usmerena u pravcu Ćabe u Meki, kojoj su muslimani okrenuti za vreme molitvi. Svrha daljeg iskopavanja je definisanje gabarita, jer je jugoistočni zid bio zatrpan, a najverovatnije je očuvan u potpunosti sa desne strane mihraba do njegovog spoja sa južnom stranom musale koja je vidljiva. Upravo na toj strani je još jedan bitan element ovog verskog objekta, a to je mimbera.

Po rečima arheologa Baltića za samo jedan dan iskopavanja nađeno je i pokretnog materijala, između ostalog i „zeleno gleđosana osmanlijska keramika koja je bila nepromenjena u periodu od 16. do 19.veka”. Prema dosadašnjim saznanjima, o kojima je dosta pisao upravo arhitekta Hadžišehović, može se pretpostaviti da musala datira iz 16.veka. Naime, već je putopisac Evlija Čelebija u 17.veku prijepoljsku musalu opisao kao „stariji objekat”. Po karakteru, musala je verski objekat za masovna okupljanja vernika. Prema popisima stanovništva i drugim podacima, moglo bi se reći da je izgrađena oko 1530.godine i pošto je u Prijepolju relativno blaga klima što je odlika župskog klimata, na musali se moglo okupiti i po dve stotine vernika u isto vreme, jer je najverovatnije služila kao dovište. U Sandžaku nema ni jedna musala ovakvog, gradskog tipa.

Ovo prvo arheološko istraživanje trajaće desetak dana, jer je iz opštinskog bužeta za ovu namenu izdvojeno samo 150.000 dinara. Nosilac istraživanja su Muzej i Udruženje za zaštitu i očuvanje spomenika bošnjačke kulture Vakuf iz Prijepolja, uz odobrenje Ministartsva za kulturu i preporuku Zavoda za zaštitu spomenika iz Kraljeva, pod čijom su ingerencijom i kulturno-istorijski spomenici u Prijepolju.

Ovaj početak istraživanja možda se može smatrati i uvodom u epilog dugogodišnjeg nastojanja brojnih Bošnjaka iz Prijepolja da pokrenu pitanje “musale”, odnosno pokušaja da se oronuli i dotrajali objekti preduzeća “Svetlost” dislociraju, a rekonstruiše i kultiviše mesto na kome je nekada bila prijepoljska musala. U tom cilju je 2006. godine osnovan i Odbor za zaštitu Musale, kao kulturno istorijskog spomenika, na čijem čelu je bio arhitekta Mehmed Hadžišehović. Brojna obraćanja verskim, lokalnim i nadležnim državnim institucijama i njihova mala ili nikakva zainteresovanost, odlagala su početak istraživanja, odnosno određivanje karaktera samog objekta i njegovu kategorizaciju. Pre dve godine, zahvaljujući pre svega upornosti i entuzijazmu arhitekte Hadžišehovića, Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva, u skladu sa Zakonom o kulturnim dobrima evidentirao je musalu kao nepokretno kulturno dobro. U skladu sa tim ne mogu se na ovom zemljištu obavljati nikakvi radovi bez uslova koje propisuje nadležna služba.

Zemljište na kome su podignuti objekti Uslužno- zanatskog i proizvodnog preduzeća „Svetlost” s početka šezdesetih godina prošlog veka, izuzeto je od Islamske zajednice. Zanimljivo, ali to je jedino preduzeće koje je izgrađeno u ovom delu grada u kome su isključivo bile kuće, među kojima su i one brojnih starosedelačkih porodica. Na samom početku, da kuriozitet bude potpun, preduzeće (prvobitno pogon Elektromontaže) se bavilo – punjenjem akumulatora i to u sred prave mahale.

Devedesetih godina prošlog veka preduzeće “Svetlost” je privatizovano i postalo je akcionarsko društvo. Od tada, broj radnika se stalno smanjivao, kapija je uglavnom bila zaključana, a prošle godine je 28 radnika prihvatilo socijalni program i napustilo preduzeće koje još ima svega četiri zaposlena. U ovom trenutku većinski vlasnik preduzeća je država, odnosno Akcijski fond koji donosi odluke o daljoj sudbini ovog kolektiva.

O pitanju lokaliteta i inicijativama da se istraži, definiše i rekonstruiše musala raspravljali su i odbornici Skupštine opštine Prijepolje, postavljana su i brojna odbornička pitanja. Za očekivati je da prva arheološka iskopavanja daju neke od osnovnih odgovora koji će omogućiti ozbiljno definisasnje musale od strane državnih institucija, jer takvog objekta i kulturno-istorijskog spomenika nema na prostorima ne samo sandžačkih gradova, nego i daleko šire.