Opštine siromašne, đaci "bogati" znanjem

Ni mere koje je Ministarstvo prosvete preuzelo tokom sprovođenja završnog ispita očigledno nisu dale rezultate. Ministarstvo je u junu poslalo takozvane opservatore u sredine ranije označene sumnjivim, upravo sa ciljem da se spreče neregularnosti, a prema nezvaničnim saznanjima Danasa nisu uočene nepravilnosti.

Pčinjski okrug godinama unazad se pominje u izveštajima Zavoda za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i vaspitanja (koji radi analizu male mature) po „neočekivanim“ i „iznenađujućim“ rezultatima đaka, zbog toga što ovo područje spada u ekonomski nerazvijeno, a brojna istraživanja ukazuju na povezanost učeničkih postignuća i ekonomskih parametara razvijenosti opština.

Na nerealno visoka postignuća đaka iz pomenutog okruga, u koji spadaju opštine Bosilegrad, Bujanovac, Vladičin Han, Vranje, Preševo, Surdulica i Trgovište, navode i rezultati naknadnih kontrola kvaliteta ocenjivanja na završnom ispitu, koje je Zavod ranije radio.

„Te analize ukazuju na postojanje neregularnosti tokom dežurstava i pregledanja testova. Budući da nema saznanja da su u ovim okruzima sprovedene određene mere sa ciljem unapređivanja postignuća učenika, teško je poverovati u verodostojnost dobijenih rezultata. Pošto se ne može imati puno poverenje u postupanje glavnih aktera na završnom ispitu, ne bi trebalo ovako visoko postignuće učenika tumačiti kao indikator visokog kvaliteta obrazovanja u pomenutim okruzima“, piše u najnovijem Zavodovom izveštaju.

Prema rezultatima sa junske male mature đaci iz Pčinjskog okruga svrstani su u red najuspešnijih, zajedno sa vršnjacima iz Beograda i Nišavskog okruga. Svi oni postižu natprosečne rezultate na testovima završnog ispita u odnosu na ostatak Srbije. Po izuzetno visokim postignućima izdvojili su se i đaci iz Novog Pazara, koji su najbolje uradili matematiku i kombinovani test. Zanimljivo je da se najveći broj vukovaca u prošloj generaciji osnovaca nalazi upravo u Pčinjskom okrugu – čak 23 odsto. Najbolja opština ovog okruga po rezultatima završnog ispita je Preševo.

Pčinjski okrug i Novi Pazar upadljivo su odskakali i školske 2010/11. godine, a sumnje u rezultate ponovile su se i u izveštaju za školsku 2012/ 2013. godinu. Pad uspeha je zabeležen samo godinu dana ranije, što se tumačilo kao efekat preduzetih mera nadležnih institucija da se ispit sprovedu u propisanim uslovima i na način koji osigurava dobijanje objektivnih i pouzdanih podataka o znanju učenika. U izveštaju za 2013/14. godinu ponovo deca iz Pčinjskog okruga imaju ubedljivo najviše prosečno postignuće na sva tri testa, a slično je bilo i 2014/15. Tada su kao neobično visoka apostrofirana i postignuća đaka iz Novog Pazara i Topličkog okruga (Blace, Žitorađa, Kuršumlija, Prokuplje) na kombinovanom testu. I ovi rezultati su za istraživače neočekivani, jer je najveći broj opština sa tog područja svrstan u kategoriju nerazvijenih ili devastiranih.

Na pitanje može li kvalitet obrazovanja u takvim sredinama da bude na visokom nivou, U Zavodu za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i vaspitanja odgovaraju da brojna istraživanja u Evropi i svetu ukazuju na povezanost socioekonomskih uslova i obrazovnih postignuća učenika.

– To znači da bolji uslovi života doprinose kvalitetnijem obrazovanju i višim postignućima učenika. Nacionalna testiranja učenika trećeg i četvrtog razreda osnovne škole (koja je Zavod realizovao pre desetak godina) su potvrdili takve rezultate i u našim uslovima. Završni ispit pored drugih ima i selekcionu funkciju zbog čega predstavlja ispitivanje „visokog rizika“. Naime, ispitanici su veoma motivisani da ostvare što bolja postignuća. To sa jedne strane nosi neke prednosti, da se učenici u saradnji sa nastavnicima veoma intenzivno spremaju, što im omogućuje bolju pripremljenost i veću uspešnost u srednjoj školi. S druge strane, pojavljuju se izazovi kada je u pitanju sama realizacija ispita, jer neki učesnici u procesu mogu biti umereni na ostvarivanje uspeha ne birajući sredstva – kažu u Zavodu.

Dodaju da je, u principu, moguće da u nerazvijenoj opštini njeni žitelji budu posvećeni kvalitetnom obrazovanju, a kao primer navode neke izuzetno siromašne opštine čiji je prioritet bio ulaganje u stručno usavršavanje nastavnika.

– Neki naši projekti su pokazali da postoje škole u kojima usled nepovoljnog socioekonomskog stanja učenika nastavnici ulažu izuzetne napore da smanje jaz neuspešnosti ove dece u poređenju sa dobrostojećom i u tome uspevaju. Nastavnici i roditelji mogu pronaći i druge načine za podršku učenicima u cilju podizanja njihove uspešnosti, a moguće je da ima i drugih razloga o kojima se samo može spekulisati. Zato je nemoguće generalno donositi sud o razlozima koji leže u osnovi dobijenih rezultata – navode u Zavodu.

Neočekivano

Među neočekivanim nalazima sa poslednje male mature je da neki od 25 odsto najmanje uspešnih učenika u Pčinjskom okrugu i Novom Pazaru dostižu natprosečan rezultat na kombinovanom testu. Takođe, 10 odsto najboljih učenika u ovim sredinama postiže bolje rezultate od istog broja najuspešnijih đaka na nacionalnom nivou. Indikativan je i podatak da najmanje uspešni učenici iz novopazarskih škola imaju slične rezultate kao i njihovi najuspešniji vršnjaci iz Zaječarskog i Srednjobanatskog okruga.