„Pacijent iz Diseldorfa“ izlečen od HIV-a nakon transplatacije matičnih ćelija?

Istraživači su izvestili o trećem slučaju u kojem je osoba oslobođena od HIV-a nakon što je prošla transplantaciju matičnih ćelija s ciljem izlečenja leukemije. Studija koja je objavljena u ponedeljak u naučnom časopisu „Nature“, opisuje slučaj 53-godišnjeg muškog pacijenta koji je bio podvrgnut transplantaciji koštane srži (matičnih ćelija) za lečenje leukemije.

Kao i u slučaju „londonskih“ i „berlinskih“ pacijenata, donor je imao retku mutaciju koja daje otpornost na određene vrste HIV-a, poput HIV-1.

„To pokazuje da ovakvi pristupi obećavaju, a i da su ponovljivi, s obzirom na to da nije reč o izolovanom slučaju“, rekao je profesor Jirgen Rokštroh, načelnik infektologije na Univerzitetskoj bolnici u Bonu, koji nije bio uključen u istraživanje, piše DW.

Ipak, istraživači ističu da lečenje nije bilo uspešno kod nekoliko drugih pacijenata koji su prošli isti tretman.

Treći pacijent „izlečen“ transplantacijom

Iako se još uvek vodi rasprava o tome šta znači „biti izlečen od HIV-a“, novi slučaj se dodaje na dva prethodna slučaja izlečenja korišćenjem iste vrste transplantacije matičnih ćelija, kao što je to bilo kod pacijenta iz Berlina i pacijenta iz Londona.

Teško je uverljivo dokazati da je neko izlečen od HIV-a, jer virus može da ostane skriven unutar veoma dugovečnih imunoloških ćelija, a dostupne metode za njihovo otkrivanje su ograničene, ukazale su ekspertkinje za HIV Šeron Levin i Dženifer Zerbato u stručnom medicinskom časopisu „The Lancet“ 2020. godine.

Zašto se čini da lečenje deluje

Postoji receptor u ciljnim ćelijama virusa HIV-a koji se zove CCR5. Sva tri slučaja uključivala su HIV-1 pozitivne pacijente koji su bili podvrgnuti transplantaciji matičnih ćelija od donora s obe kopije retke, ali prirodno nastale mutacije CCR5.

Pojedinci s tom mutacijom imaju manju ili nikakvu ekspresiju CCR5 receptora u svojim ćelijama koja pruža zaštitu od određenih sojeva HIV virusa.

Transplantacija u suštini zamenjuje imunološki sistem pacijenta s onim koji je otporan na HIV.

Pacijent iz Diseldorfa prekinuo je antiretrovirusnu terapiju 2018.

„Pacijent iz Diseldorfa“, čiji identitet nije otkriven, bio je pozitivan na HIV tipa 1 (HIV-1) i pratili su ga istraživači u Univerzitetske bolnici u Diseldorfu više od devet godina nakon transplantacije obavljene u februaru 2013.

Pacijent je imao vrstu leukemije koja se naziva akutna meloična leukemija. Leukemija je vrsta raka koja zahvata koštanu srž, sunđerasto tkivo unutar ljudskih kostiju koje stvara novu krv i imunološke ćelije.

Pacijent je nastavio da uzima antivirusni lek za HIV do novembra 2018, kada su istraživači odlučili da prekinu tretman, jer je to, kako su preneli, bio jedini način da saznaju da li je pacijent izlečen.

Četiri godine nakon prestanka antiretrovirusne terapije, istraživači nisu mogli da otkriju nikakve tragove virusa HIV-a sposobnih za infekciju i izmerili su opadajuće nivoe antitela specifičnih za HIV-1.

Genetski materijal virusa HIV-a uglavnom nije mogao da se detektuje, osim sporadičnih tragova otkrivenih u nekim uzorcima krvi i limfnog tkiva. Ti rezultati snažan su dokaz da je HIV-1 izlečen, kažu istraživači.

Transplantacija matičnih ćelija kao lečenje HIV-a?

Iako se ta nova studija nadovezuje na dva prethodna slučaja uspešnog „lečenja“ HIV-a, to ne znači da su transplantacije matičnih ćelija sigurna i održiva alternativa u lečenju HIV-a.

„Još jedno ključno ograničenje [transplantacije] jeste s njom povezana i izražena toksičnost“, ukazuje Boris Fehse, šef odeljenja za istraživanje ćelija i genske terapije Univerzitetsko-medicinskog centra Hamburg-Ependorf. On takođe nije bio uključen u diseldorfsku studiju.

Transplantacije koštane srži zahtevaju lekove koji suzbijaju imunološki sistem, što može da poveća rizik od infekcija i potencijalno da dovede do tzv. GvHD (engl. graft-versus-host disease) gde transplantirane imunološke ćelije ciljaju na tkivo domaćina, kaže Fehse.

Autori studije upozoravaju da ta vrsta transplantacije matičnih ćelija nije niskorizična, niti lako prilagodljiva. Studija, kažu, pre služi kao dodatni dokaz da bi terapije za uređivanje gena usmerene na CCR5 receptore mogle da budu ključ u lečenju HIV-1.