Patrijarh Porfirije – prva godina na tronu Svetog Save

Dan kasnije ustoličen je u Sabornoj crkvi u Beogradu. Na čelo SPC došao je pod hipotekom „državnog kandidata“ za „belu panu“ i u prvih godinu dana na tronu Svetog Save pokazao se kao dobar plivač niz glavnu političku maticu.

Predizborni meseci, razrešenje teških državotvornih i nacionalnih pitanja, narastajuće socijalne tenzije, a za koje patrijarh Porfrije od ustoličenja tvrdi da nisu u domenu Crkve, pokazaće da li je njegovo dosadašnje držanje stvar novog crkvenog pragmatizma ili taktika u iščekivanju političkih raspleta koji bi eventualno mogli da ga oslobode dugova prema onima koji su ga, kako se spekuliše, doveli na mesto na kome se nalazi.

Presedan sa izmeštanjem izbornog Sabora iz Patrijaršijskog dvora u Beogradu u kriptu Svetosavskog hrama, uz sinodske garancije da će kamere i ozvučenje biti isključeni, nikog nisu ubedili da su u pitanju samo zaštitne mere protiv pandemije.

Mnogima je bilo čudno i što su vladike, koje su presudno uticale na sastav trojke za drugi krug, odmah posle patrijarhovog izbora napustile Beograd, a od arhijereja koji su sutradan bili u Sabornoj crkvi, kako se priča u crkvenim krugovima, samo se njih desetak pojavilo na svečanom ručku u Patrijaršiji.

Isti izvori tvrde da su vladike iz dalje dijaspore bile zatečene tamburašima u Patrijaršiji sa kojima je novi patrijrah u „užem krugu“, navodno, dve noći slavio izbor.

„Belu panu“ na glavu 46. poglavara SPC stavio je kontroverzni bivši patrijaršijski službenik Dejan Nakić.

Za poznatog trgovca crkvenim odeždama u patrijaršijskim izvorima tvrde da je kao lični sekretar pokojnog patrijarha Irineja bio glavna veza između Patrijaršije i Andrićevog venca.

On je u neku ruku, kako se priča, u SPC ono što je u aktuelnom SNS režimu Milan Radoičić, kontroverzni biznismen sa KiM i potpredsednik Srpske liste.

Činjenica da je Nakić uspešno preživeo smenu na tronu Svetog Save ukazuje da je Predsedništvo Srbije sačuvalo stare kanale u Patrijaršiji.

U patrijarhovom okruženju ostao je i „nasleđeni“ vikar episkop remezijanski Stefan (Šarić), duhovnik Nikole Selakovića i Svetlane Ražnatović, poznat i po aferi sa otmicom.

Proteklih 12 meseci patrijarh Porfirije je od svih beogradskih hramova najčešće služio u Spomen-hramu na Vračaru za koji je zadužen vikar Šarić, kog na prošlom Saboru nije uspeo da udomi u Crnoj Gori.

Vreme i događaji pokazaće kakva je zaista bila patrijarhova i uloga vladike bačkog Irineja (Bulovića) u „slučaju“ Temeljnog ugovora između SPC i Crne Gore, kao i u rušenju nedavno smenjenog crnogorskog premijera Zdravka Krivokapića, kao političkog kadra pokojnog mitrpolita crnogorsko-primorskog Amfilohija (Radovića).

U crkvenim krugovima se, nezvanično, sve češće govori o urušavanju nasleđa mitropolita Amfilohija i unutar same SPC, što je deo episkopa u dogovoru sa Vučićem, kako se spekuliše, pokušavao i tokom protestnih litija.

Amfilohije nije doživeo prvi Sabor SPC posle smene vlasti u CG 2020, a njegov duhovni sin, sadašnji mitropolit crnogorsko-primorski Joanikuje (Mićović), uz Tantalove muke ga je nasledio „na crkvenom tronu“ na Cetinju. Iako je on, na kraju, zvanično izabran aklamacijom, pitanje je zbog čega je celo prošlo saborsko zasedanje zapravo bilo bitka za Cetinje.

Usred poslednjeg previranja u CG Porfirije je nedavno na lični zahtev primio i, tada pobunjenog Krivokapićevog potpredsenika Vlade Dritana Abazovića, iako se iz izveštaja bezbednosnih službi znalo za umešanost Abazovićeve stranke u incidente i haos koji su pratiili ustoličenje mitropolita Joanikija.

Patrijarhu mnogi spočitavaju da se u CG meša onoliko koliko u Srbiji ćuti. Navodi se i muk SPC o Kosovu i Metohiji.

U vreme izbora u SPC naveliko se spekulisalo da je upravo KiM razlog zbog kog je za Vučićev režim na čelu Crkve potreban neko kao sadašnji patrijarh. Jedna od glavnih kritika na patrijarhov KiM račun je i odlaganje ustoličenja u Pećkoj patrijaršiji.

On je u intervjuu Politici objasnio da je razlog jednostavan – „epidemiološke mere su nepredvidive i često su toliko restriktivne da ustoličenju ne bi mogli da prisustvuju ni svi članovi Sabora, a kamoli verni narod“.

Da li je broj zvanica važniji od simbolike koju ustoličenje ima za srpski narod i Crkvu na KiM i izvan njega?

Patrijarh je, sa iskustvom dugogodišnjeg predsednika Radiodifuzne agencije, čovek koji ume da stvara javnu sliku o sebi kao modernom arhijereju koji se trudi da ide putem svojih prethodnika – patrijarha Germana, Pavla i Irineja.

Jedini problem je to što je ta mustra malo estradnije skojena. Instagram i druge društvene mreže izabrane su za glavno sredstvo patrijarhove komunikacije sa javnošću u kojoj se pokazuje i kao prijatelj novinara, glumaca, muzičara… pred kamerama hrani gladne i nezbrinute… Na unutrašnjem crkvenom planu njegov burazerski odnos sa braćom arhijerejima često je u neskladu sa onim što radi iza njihovih leđa.

Za razliku od patrijarha Pavla, čiji je jedan od prvih poteza po dolasku na čelo SPC bio prevazilaženje „američkog raskola“, patrijarh Porfirije je „posle podužeg studiranja situacije“, odustajanja od posete SAD i višednevnih ljubaznih razgovora sa američkim vladikama, uveo prinudnu upravu u Crkvenu opštinu u NJujorku.

Da li je time zadovoljio crkvene krugove i portale koji zagovaraju odmazdu crkvene centrale nad navodno neposlušnim i nedovoljno pravoslavnim srpskim vladikama u Americi?

Neki od glavnih autora tih zapaljivih tekstova, za koje se tvrdi da su bliski crkvenom Novom Sadu, pod partrijarhom Porfirijem navodno su avanzovali do Informativne službe SPC, svešteničkih mesta u prestižnijim beogradskim crkvama, a nekima se, kako se priča, konačno smeši karijera na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu…

Medijska politika SPC da u javnosti, bez blagoslova nadležnog episkopa, niko u mantiji ne sme da govori, pod patrijarhom Porfirijem dovedena je do krajnosti. NJegovi susreti sa novinarima, osim iz proverenih redakcija, svedeni su na besede na liturgijama.

Da li je medijsko zatvaranje SPC zaista želja samog patrijarha, koji tvrdi da „ima mnogo prijatelja među novinarima“, i koji zagovara moderne crkvene koncepte?

On jeste poglavar SPC, ali ne kontroliše i Sabor u kome, posle upokojenja više arhijereja koje je većinom, prema zvaničnoj verziji, odneo virus korona, najveći uticaj ima njegov duhovni otac vladika bački.

Oni su zajedno ušli i u drugi izborni krug – među tri kandidata za 46. poglavara SPC.

Teško je proceniti u kojoj meri njihov kućni duhovni odnos određuje prioritete i strategiju delovanja SPC, mada ne treba isključiti ni mogućnost pokušaja da aktuelni režim svojim kanalima vešto upravlja obojicom.

Vladika bački Irinej poznat je u javnosti kao čovek svih vlasti, ali je u Saboru ranije postojala ravnoteža u odnosu snaga.

Sadašnji poremećaj uticaja mogao bi da se uveća već koliko na predstojećem majskom Saboru kad bi trebalo da se popune upražnjena mesta u Parizu, Šapcu i Zagrebu.

U poslednje tri decenije SPC iznutra nije bila zatvorenija nego u proteklih 12 meseci, što se pripisuje suptilnim patrijarhovim burazerskim metodama disciplinovanja, čemu je sklon vladika bački.

Ali, čak i da je pitanju zajednčkii rad, odgovornost za sve što se u Crkvi događa – od nerešavanja makedonskog pitanja i ignorisanja svih koji drugačije misle od aktuelnog režima, do odlikovanja Milorada Vučelića, čime je patrijarh prešao crtu, kako tvrde, za mnoge i u samoj SPC, najveća odgvornost je, ipak, na onome ko zvanično sedi na tronu Svetog Save.