Foto: A. L. Vetrozaštitni pojasevi u Vojvodini su i dalje retkost, a oni koji bi o tome trebali da vode računa, od opština i javnih preduzeća posao zanemaruju.
Peščana oluja prošle nedelje protutnjala je delovima Vojvodine uključujući i Novi Sad. Građani već izverzirani na razne priče o klimatskim promenama, krenuli su da slute kako će posle mosunskih kiša i potopljenog grada nakon toga, sada morati da žive i uz peščane oluje, na koje takođe nisu navikli.
Na klimatske promene, barem trenutno, teško možemo da utičemo, ali na neke druge stvari, poput vetrozaštitnih pojaseva, sigurno možemo.
Iz mreže “Pošumimo Vojvodinu” kažu da programom zaštite, uređenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta, koji se sprovodi novcem od zakupa državnog zemljišta, jedna od zakonom propisanih mera je podizanje poljozaštitnih pojaseva, međutim, vojvođanske opštine i gradovi se uglavnom ne odlučuju da ih podižu.
“Malo je onih koji planiraju, a još manje onih koji sprovode ovu aktivnost. I iznosi utrošenog novca su minimalni. U 2016. godini samo 11 od 45 opština i gradova je za podizanje pojaseva potrošilo oko 49 miliona dinara, da bi u 2021. godini ovo spalo na osam opština sa oko 23 miliona dinara. Od toga gotovo polovina je pre dve godine potrošena samo u Pančevu. Osim iznosa novca, u izveštajima nema podataka o površinama, ni posađenim vrstama”, kažu iz “Pošumimo Vojvodinu.
Godinu pre, 2020. situacija je bila još tragičnija, samo su tri opštine u čitavoj Vojvodini za zaštitne pojaseve izdvojile tek skoro 16 miliona dinara.
Kako smatraju, do rešenja se može doći izmenama Zakona poljoprivrednom zemljištu, kojima treba obavezati opštine i gradove da izdvoje određeni procenat državnog poljoprivrednog zemljišta za pošumljavanje i podizanje vetrozaštitnih pojaseva, u odgovarajućem kvalitetu, kao i sankciju ukoliko se ova obaveza ne ispuni.
Ovi zaštitni pojasevi u Evropi su obavezni. Štite od vremenskih nepogoda, od erozije zemljišta, štite zemljište od vetra i isušivanja, pa je potrebna manja količina za navodnjavanje. Leti stvaraju prijatnu hladovinu, zimi štite puteve od smetova, pa su bitan faktor za bezbednost u saobraćaju.
Vetrozaštitni pojasevima se utiče i na poboljšanje biodiverziteta jer ga ptice na svojim migratornim pravcima koriste kao odmorišta, a nekima je i dom. Njima se poboljšava i procenat pošumljenosti koji je na vrlo niskom nivou u Vojvodini, tek oko 7 odsto.
Studija “Plan i program osnivanja šumskih pojaseva u Vojvodini”, kao idejno rešenje za 14 vojvođanskih opština urađeno je još 2008. godine.
U njemu se navodi da površina koju će zauzeti novi šumski pojasevi u Sremu treba da iznose iznosi 259 hektara, u Banatu 8096 hektara, a u Bačkoj 5276 hektara, što će povećati pošumljenost u Sremu za 0.67 odsto, u Banatu za 2.04 odsto i u Bačkoj za 2.20 odsto. Ukupna pošumljenost Vojvodine formiranjem ovih pojaseva trbalo bi da se poveća za 0.63 odsto.
„Kada se uradi projektna dokumentacija za sve opštine u Vojvodini, realno je očekivati da će procenat pošumljenosti poljezaštitnim pojasevima biti veći. Uzimajući u obzir prosečnu površinu za poljezaštitne pojaseve od 2 odsto, ukupna mreža pojaseva bi trebala zauzeti površinu od oko 43.012 hektara”, kaže se u ovoj studiji.
Jedan od autora studije, dr Saša Pekeč, naučni savetnik na Institutu za nizijsko šumarstvo i životnu sredinu, kaže za Danas da ovaj posao nije jednostavan, jer se ne radi o nekom stihijskom pošumljavanju, nego vrlo planskom, koji prati puteve, glavne i atarske, te kanale.
“Ovo je idejni projekat, koliko je na terenu sve zaživelo ne mogu vam tačno reći. Ipak su to dosta velike površine, za koje trebaju vreme i sredstva. Nakon pošumljavanja, minimum tri, četiri godine, površina mora da se kosi, okopava i popunjava sa novim vrstama. Verujem da su opštine koje smo obuhvatili u studiji uradile deo posla. Ovi pojasevi su bitni jer pre svega štite oranice od odnošenja plodnog površinskog sloja, posebo u proleće, kada se obavljaju radovi u poljima”, rekao je Pekeč.
On dodaje, da bi to poboljšalo i sliku pošumljenosti Vojvodine, koja je dosta neravnomerna. Kompleksi šuma nalaze se uz rečne tokove Dunava, Tise i posebno zapadnog dela Save. Šuma još ima Vršačkom bregu, Fruškoj gori, Subotičkoj i Deliblatsko peščari. Kako nastavlja, optimalna pošumljenost vetrozaštitinim pojasevima na teritoriji jedne opštine treba da bude od 2,5 do tri procenta. Sa druge strane, neke opštine u Vojvodini imaju ispod jedan odsto ukupne pošumljenosti.
Zaštitini pojasevi u atarima sve manji: Preorani su i pretvoreni u delove njiva
Ratko Đurđevac predsednik Ekološkog pokreta iz Vrbasa ističe da su zaštitni pojasevi nestali jer su jednostavno uzurpirani. Postali su privatne parcele. Nekategorisani putevi su nekada dodaje, bili širine od 8 do 12 metara, a danas su se suzili na dva do tri metra.
“Putevi su se toliko suzili da su stradali vetrozaštitini pojasevi. Dosta važnu ulogu u zaštiti od vetra su igrali i salaši koji je bilo jako puno, okruženi šumarcima, a više ih nema. Nestajali su čitavi devoredi koji su bili u više nivoa. Nakon drveća, išlo je šipražje. To je štitilo crnicu, ali i puteve od smetova. Njive su se danas toliko približile putevima da više ni nema prostora za sadnju drveća,”, izjavio je Đurđevac.
Dolazilo je dodaje i do požara, kako se pale njive, vatra bi zahvatila strnjiku pa i drveće. Nažalost, to niko nije dovoljno sankcinisano, nadzor i kontrola su popustili. Zanemareni su i vetrozaštitni pojasevi oko vodnih tokova, u Vojvodini najčešće – kanala.
“Time treba da se bave JVP “Vode Vojvodine” ali oni su iz raznih okolnosti ustupali brigu lokalnoj samoupravi, a mnogim privatnim licima dozvoljeno je podizanje navodno montaznih objekata, a zapravo trajnih, uz kanale gde treba da je drveće koje se sadi iza benta i učvršćuje ga. “Vode Vojvodine” jesu u poslednje vreme podigle određeni broj zelenih pojaseva oko kanala, ali se sadi drverće koje ima kraći vek trajanja”, nastavio je Đurđevac.
Novi Sad treba da dobije 400 kilometara vetrozaštitnih pojaseva
Iz novosadskog Ekološkog fronta ranije su izjavili da decenijama unazad slušamo obećanja kako će Novi Sad dobiti 400 kilometara vetrozaštitnih pojaseva, međutim, do dan danas to obećanje nije ispunjeno.
Krajem 2020. godine iz novosadskog “Gradskoj zelenila” najavljena je sadnja mreže od 400 kilometara vetrozaštitnih pojaseva u okolini grada. Realizacija projekta počelaje je u ataru Budisave. Iz Gradskog veća tada su rekli da će ovaj veliki projekat biti realizovan u narednim godinama.
Od “Gradskog zelenila” pokušali smo danas saznati koliko je urađeno od planiranih 400 kilometara. Odgovor ćemo objaviti čim stigne na adresu naše redakcije.
Više informacija iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
