Podunavske Švabe nisu isto što i Podunavski Nemci

Kako je Danas i moja novina, smatram da bi bilo dobro i poželjno da čitaoci ne ostanu pogrešno informisani i u zabludi.

Autorka navedenog teksta je načinila nekoliko grešaka, verovatno ne udubljujući se u problematiku teme o Podunavskim Švabama. Potencijalni autor bi morao dobro da poznaje temu o kojoj želi da piše, ili da je bar dobro istraži. Tada se ne bi dogodile greške na koje pokušavam da ukažem u ovom tekstu.

Kao prvo, muzej u Ulmu nosi naziv Centralni muzej Podunavskih Švaba (Donauschwäbisches Zentralmuseum), a ne Podunavskih Nemaca, pri čemu reč „Donauschwäbisches“ u doslovnom prevodu znači „Podunavskošvapski“, a ne „Podunavskonemački“.

Podunavske Švabe nisu isto što i Podunavski Nemci. Podunavske Švabe su živele i još uvek žive Vojvodini, a Podunavski Nemci žive u Nemačkoj.

Izraz Podunavski Švaba je generični naziv za sve one Germane koji su naseljeni u Panonsku niziju. Njih ima iz raznih plemena, a s obzirom da je do kraja Prvog svetskog rata u upotrebi bio naziv Folksdojčer za Nemca koji živi izvan Nemačke, živi u nekoj drugoj državi, nauka je došla na ideju da pronađe naziv za one Nemce koji su naseljeni i žive na prostoru Panonske nizije ili bolje reći u Podunavlju. Jer ovi Nemci su bili brojni, dugo žive na panonskom prostoru, imaju svoju istoriju, kulturu, tradiciju i sl. Na taj način se jasno razlikuju i od Nemaca (to su državljani Nemačke) i od Folksdojčera (to su Nemci koji žive u drugim državama širom sveta).

Ovu temu je obradio mladi istoričar iz Zrenjanina Filip Krčmar u svome master radu „Izgradnja i nacionalni identitet vojvođanskih Švaba 1918-1933“, koji je odbranio 5. marta 2010. godine.

Prema njegovom radu Nemci koji su živeli na prostoru današnje Vojvodine sebe su posmatrali i doživljavali kao deo veće celine, kao deo brojne podunavsko – švapske populacije koja sa posle 1918. obrela u državama naslednicama Austrougarske.

Ovakav vid nacionalnog identiteta, čiji su nosioci bili „Nemci u Ugarskoj“ sada se definišu kao Podunavske Švabe, „novo“ ili češće „najmlađe pleme nemačkog naroda, koje svoj nastanak ima da zahvali migracionim pokretima u 18. i 19. veku“.

Ovaj pojam je nastao početkom 1920-ih godina u akademskim krugovima vajmarske Nemačke i prvi put upotrebljen 1923. Prvi su ga upotrebili profesori Herman Ridiger i Robert Ziger, kako bi označili svoje sunarodnike koji su se posle 1918. našli u okviru granica zemalja naslednica. Naziv Podunavske Švabe ne treba shvatiti kao nacionalnu odrednicu, već isključivo kao istorijsku.

Naseljavajući se na prostor Panonske nizije, današnje Vojvodine, nemački naseljenici (kasnije Podunavske Švabe) iz srednje Evrope, nisu doneli samo „inovacije u uzgajanju vina i duvana“, kako autorka navodi, nego su doneli i higijensko zdravstvene navike, plug koji je i prevrtao, a ne samo parao zemlju, sledored setve, nova znanja iz urbanizma, pri čemu sela oblikuju u kvadrat ili pravougaonik, ušorena i sa pravilno raspoređenim ulicama, koje se seku pod pravim uglom, tako da sva pomalo liče jedno na drugo.

Tada se u centar sela smeštaju crkva, škola i kulturni dom. Nemački naseljenici donose i nova znanja iz oblasti ishrane, nove načine pripremanja hrane (kuvana jela) i nove vrste jela.

Nemački naseljenici donose i nova iskustva iz oblasti stočarstva. Do dolaska nemačkih naseljenika stoka se držala napolju i trpela sve vremenske nepogode, leti vrućinu i žeđ, zimi hladnoću, kišu i sneg, pa u takvim životnim uslovima stoka nije pružala ono što se od nje očekivalo. Dolaskom nemačkih naseljenika stoka se smešta u staje i tako obezbeđuje bolji uslovi za njen uzgoj.

Dakle, želim da kažem da ne stoji tvrdnja autorke, da su nemački naseljenici poprimili uticaje domaćeg stanovništva u oblasti stočarstva.

Naseljavanje današnje Vojvodine stanovnicima srednje Evrope, pre svega Germanima: Austrijancima i Nemcima počinje 1716, neposredno po povlačenju Osmana. Već sama činjenica da se osmanska vojska povukla sa ovih prostora (i to ne svih) neposredno pre početka naseljavanja, nedvosmisleno govori da stanovnika skoro da i nije bilo.

Domicilnog stanovništva je bilo veoma malo, rasterali su ih, ili pogubili, ratovi, tako da su stanovništvo prostora današnje Vojvodine sačinjavali ratni veterani i invalidi i novonaseljeno stanovništvo – civili koji su pratili vojsku. A ovo stanovništvo nije imalo većeg iskustva sa uzgojom stoke. Ako tome dodamo da je površina današnje Vojvodine bila kvalitetno kopno tek nešto oko 40 odsto, onda ovaj podatak još više dobija na „težini“.

Autorka objavljenog teksta je, kad je već pokazala interesovanje za, kako kaže citirana Miroslava Ćaćić, kustos-istoričar somborskog muzeja, da je: „Ideja za stvaranje muzeja Podunavskih Švaba proistekla je iz potrebe da se objasni i istraži uloga Podunavskih Švaba u svim segmentima njihovog privatnog i društvenog života, kao i suživot sa ostalim narodima koji žive na prostorima današnje Vojvodine“, mogla lako doći i do informacije da dva takva muzeja već postoje u Srbiji.

Doduše, ne sa zaokruženom tematikom kakva je u muzeju u Ulmu i kakva bi, prema projektu, trebalo da bude u Somboru. Jedan je u komšiluku Sombora, u Apatinu, u organizaciji Nemačkog udruženja „Adam Berenc“. Drugi je u Sremskim Karlovcima – Etno postavka seoskog domaćinstva Podunavskih Švaba iz druge polovine 18. veka, u organizaciji Fondacije za zaštitu zavičajnog nasleđa Podunavskih Švaba „Zavičajna kuća“. Specifična postavka postoji i u Beloj Crkvi.

Danas Podunavskih Švaba ima oko 700.000 i žive, u najvećem broju, u Nemačkoj, u pokrajini Baden Virtemberg, u manjem broju u Austriji i u SAD, Kanadi, Argentini i Brazilu.

U Srbiji ih ima nešto više od 4.000, što je 120 puta manje ili 0,8 odsto u odnosu na godine pre Drugog svetskog rata kad ih je u Jugoslaviji (više od 90 odsto u Vojvodini) bilo više od 500.000.

„Nestanak“ Podunavskih Švaba sa prostora Jugoslavije, u najvećoj meri Vojvodine, dogodio se za samo dve decenije, od 1944. do kraja 1950-tih godina. Podunavske Švabe koje su se u vreme rata zatekle izvan granica Jugoslavije se nisu vratile, oko 200.000 se iselilo krajem 1944, sklanjajući se ispred novodolazeće vlasti.

Oko 200.000 njih je logorisano, gde je umrlo od bolesti, gladi i hladnoće (neki su i likvidirani) njih više od 60.000. Oni koji su oslobođeni iz logora u petoj deceniji prošlog veka napustili su Jugoslaviju.

Danasu zahvaljujem na ideji da piše o Podunavskim Švabama, a tu zahvalnost, mislim, da mogu iskazati i u ime cele podunavskošvapske populacije.