Na niskoj dunavskoj terasi pokraj Lepenskog vira, 1965. godine otpočela su arheološka iskopavanja malog naselja iz epohe mlađeg kamenog doba. Kako je to zapisao sam Dragoslav Srejović, u tom trenutku niko nije ni slutio da je ovo mesto, koje se nalazi u bespuću Đerdapa, nekada bilo i središte jedne od najsloženijih i najblistavijih kultura praistorije. To je postalo jasno tek 1967. godine kada su ispod naselja prvih zemljoradnika i stočara iz razdoblja oko 5300-4800 godine stare ere, otkriveni spomenici koji su iznenadili ceo svet.
Naime, u sedam velikih, sukcesivno podizanih naselja ribolovaca, lovaca i skupljača hrane nađena su brojna planski građena staništa, grobovi koji dokumentuju čudne pogrebne rituale, obilje majstorski izrađenih alatki od kamena, kosti i roga, raznovrstan nakit, pločice sa urezanim znacima sličnim pismu i monumentalne skulpture od kamena. Lepenski vir se te 1967. godine pojavio na arheološkoj karti Evrope kao izuzetno značajan arheološki lokalitet. Zbog formiranja akumulacionog jezera i izgradnje HE Đerdap 1 Lepenski vir je izmešten 29 metara uz obalu, a svi žrtvenici i skulpture, kao i predmeti iz kuća, iz bezbednosnih razloga preneti su u depoe Narodnog muzeja. Lokalitet je tada stavljen pod salonitski pokrivač, kao privremeno rešenje, koje je potrajalo bezmalo četiri decenije. Za to vreme izrađeno je šest idejnih rešenja, a tek pre tri godine krenula je realizacija Projekta zaštite i prezentacije Lepenskog vira i uređenja zaštićenog područja, urađenog u Zavodu za zaštitu spomenika kulture uz podršku Sektora za turizam Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja. Autori idejnog rešenja bili su arhitekte Marija Jovin i Siniša Temerinski. Radovi na izgradnji zaštitne konstrukcije traju od jeseni 2008. i koštali su oko 350 miliona dinara.
– Danas će (subota), u prisustvu premijera Mirka Cvetkovića, ministara kulture Predraga Markovića i ekonomije i regionalnog razvoja Nebojše Ćirića i drugih zvaničnika, svečano biti otvoren Centar za posetioce – Muzej Lepenski vir građen sredstvima NIP-a. Novi centar za posetioce prostire se na oko 4.000 kvadrata i u okviru njega je samo nalazište Lepenski vir, kao i prateći prostori – amfiteatar, postavke pokretnih nalaza i radionica – kaže za Danas Siniša Temerinski.
– Lepenski vir je spreman da primi posetioce, koji mogu da vide i preistorijsko selo, ali i Dunav i čuvenu stenu Treskavac na rumunskoj strani Dunava – kaže Temerinski koji je zajedno sa Marijom Jovin zaštitnu konstrukciju projektovao sa nagibom da predstavlja rekonstrukciju zasečene padine, s poluprovidnim pokrivačem boje oblačnog neba i s potpuno transparentnim fasadama.
– U izboru boja i materijala takođe se vodilo račina o svedenosti elemenata, ali i o mogućnosti da se na određenim prostorima, nezavisno od broja posetilaca, odvijaju neometano multimedijalne prezentacije, izlaganja kustosa, obilazak zbirki i praćenje obrazovnih programa – objašnjava Marija Jovin.
Pristan za brodove
– Ono što bi trebalo da usledi je izgradnja pristana za turističke brodove – navodi Temerinski, što će omogućiti posete turista koji putuju Dunavom – Koridorom 7, pored očekivanog povećanog broja posetilaca koji koriste Đerdapsku magistralu, uključujući i veoma brojne bicikliste koji putuju od Severne Evrope do Crnog mora, trasom Eurovelo 6. S obzirom na to da se izgradnja ovih sadržaja podudara sa interesima Srbije u okviru Dunavske strategije i lokalne zajednice, očekuje se izgradnja ovih sadržaja u 2011. godini čime bi se na najbolji način realizovao plan Sektora za turizam Ministarstva ekonomije da uredi Lepenski vir kao biser kulturnog turizma u Donjem Podunavlju – kaže Temerinski.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
