Poverljivo iz Berlina

Romani kao što su Singerov “Izgubljen u Americi”, Orvoelov “Niko ništa u Londonu i Parizu”, Hamsunov “Krug se zatvara”, “Roman o Londonu” Crnjanskog ili skorašnji “Dvojno državljanstvo” N. Jergerkove i “Sjajno mesto za nesreću” D. Karakaša, samo su neki od mnogobrojnih koji su, u različitim generacijama, pisani o ovoj složenoj temi koja je danas postala planetarni socijalni i politički okvir za mnoge ljudske sudbine i umetničke forme.

Pokušavajući da započne novi život, nakon odlaska iz Srbije, raspada porodice i socijalne anomije u vlastitoj zemlji, glavna junakinja ove emigrantske sage, ujedno i naratorka, prolazi kroz lične emotivne krize, administrativne procedure i prepreke i socijalna iskušenja u novoj sredini otkrivajući novu zemlju i sam grad Berlin. Mada pripada novoj generaciji migranata-nomada junakinja ne otkriva samo svet Berlina, evropske metropole pretovarene kulturnim tradicijama, urbanim modernizmom, kognitivnim i estetskim senzacijama, bibliotekama i muzejima već i Berlin imigracijskih biroa, socijalnih službi, šaltera i čekaonica, državnih službenika ali i onaj Berlin izvan turističkih bedekera, igralište uživanja i čulnih senzacija u zoni “CCTV” kamera, Berlin skrivenih, potisnutih mesta, prostora u kojima može da se doživi i oseti ona drugost u kojima se kreću došljaci. Prostora sličnih onim prostorima iz kojih se došlo: jeftinih stanova, kafana, emigrantskih etničkih enklava, loše plaćenih poslova, Berlin škrtih, nepoverljivih gazdarica, sumnjičavih domorodaca, opasnih mesta, hladnih, skučenih memljivih sobica, potkrovlja i pasaža. Unutar ove metropolitenske scenografije simbolički pretovarenog urbanog arhipelaga i njegovog utrobe, kreće se junakinja romana kao neka vrsta savremenog, hibridizovanog Odiseja (iz socijalne perspektive) i Penelope (iz emotivne perspektive) na svom putovanju (odiseji) kao simboličkoj “potrazi za ocem”, kako je savremeni multikulturalni i intelektualni nomadizam razumevao Žil Delez. Ali savremeni Odisej se ne vraća definitivno kući jer kao i junakinja romana ostaje na putu, savremeni nomadizam je sudbina globalizama, transgresija, dislokacija, fluidni identitet novih, hibridnih Evropljana koji nisu obeleženi samo izbegličkom psihologijom i etničkim i kulturnim identitetom drugosti već su neka vrsta postindustrijskih nomada koji se kreću u miljeu savremene multikulturalne, postkolonijalne Evrope u kojoj vlada inteligentna demokratija, pravna država ali i multikulturalna, postkolonijalna hibridizacija i retradicionalizacija koja dokida mit o zaraženom, dekadentnom centru i moći i tobože, čistoj neiskvarenoj periferiji. Ovaj složen proces formiranja novih identiteta prikazan kroz psihologiju, način života i kontroverzne strategije prilagođavanja autorka je vrlo seriozno i promišljeno opisala tako da roman predstavlja i izvanredan primer književnog, “literarnog nomadizma” kao dobrodošao iskorak iz lokalnih tema i arhetipskih motiva, zapleta i likova kojima se bavi aktuelna, nacionalna literatura.

Druga ravan romana koja se odvija unutar urbanog arhipelaga Berlin i svakodnevnog imigrantskog, egzistencijalnog noara glavne junakinje, burna je ljubavna veza dvoje protagonista koji ne pripadaju samo različitim životnim dobima već i različitim generacijama emigranata iz bivše Jugoslavije: ona koja je prošla kroz raspad 1990-ih i našla se u Evropi ovih dana i ljubavnik koga sreće jedne hladne noći u Berlinu, a koji pripada generaciji emigranata iz ranih 1980-ih. Ova ljubavna afera je komplementarna čitavom socijalnom i kulturalnom bekgraundu romana i imigrantskom miljeu ali je i emotivni pokretač samog ritma romana. Dok junakinja pripada mlađoj generaciji obrazovanih žena formiranih na akademskom obrazovanju, alternativnim kulturama, novim društvenim pokretima i feminističkim i emancipacijskim idejama koje su oblikovale njenu osećajnost i sistem vrednosti, muški protagonista je primerak alfa emigranta iz sive zone koji je sticajem okolnosti usvojio brutalne i surove zakone opstanka u tuđini i pravila socijalnog darvinizma. Da bi preživeo i bio uspešan u svom socijalnom okruženju prihvatio je pravila i duh vremena gde su emocije i građanska karijera nespojivi sa predatorskim impulsima, ideologijom novca i andergraund mitologijom popularnih, mačo superjunaka iz sivih zona masmedijske “Imperije” (“Silamen”). Jedino što je preporučljivo je dobro raspoloženje, euforične zabave, fizička kondicija, lake žene i narcističko obožavanje vlastitog tela koje je jedini siguran kapital. Uspešni su samo oni koji su spremni na sve. Uzeti sve, dati što manje. Unutar tih različitih emigrantskih sudbina i karaktera odvija se intimna saga o ludoj, fatalnoj ljubavi. Pokrenuta strastima i erosom, furiozna na momente kao u filmovima Žan Lik Godara “ljubav koja može preokrenuti sve” u ritmu neprekidnog kretanja, iščekivanja, preteće opasnosti, prepuna preokreta, misterija, prepirki, selidbi, neizvesnosti, uzajamnog povređivanja… Iako su fascinirani jedno drugim i dele nomadsku sudbinu i strast njihovi unutrašnji svetovi koji su formirali sasvim specifičnu psihologiju i karaktere sudaraju se i tu nastaju emotivni obrti i kontradikcija sa kojima pokušavaju da izađu na kraj.

Roman “Sila i Soni u Berlinu” pisan je jednostavnim stilom, sasvim u maniru poetika intimnosti, sa istančanim urbanim senzibilitetom i jezikom iza kojeg stoji visoka čitalačka kultura autorke. On je autentična, inteligentna emotivna hronika pisana sa psihološkom pronicljivošću, duhovitim deskripcijama, katkad samoironičan, iskren i verodostojan, uspevajući da kroz površnu, svakodnevnu stvarnost, obične gestove i postupke dopre do najdubljih emocija svojih junaka da u malim svakodnevnim, trivijalnim odnosima i međuljudskim relacijama prepozna skriveno nasilje, opresiju, licemerje, povređenost, isključenost, emotivno siromaštvo, ljudsko osećanje čežnje, želje i emocionalnu pustoš bez obzira na granice i geografske lokacije sa kojih ljudi dolaze. Pravo literalno osveženje ne samo na nacionalnoj književnoj sceni.