Predratni odgovor Klarku

Ova Ćorovićeva studija nastala u prvoj polovini 20. veka, kao odgovor na zapadnu, pre svega nemačku revizionističku istoriografiju o uzrocima izbijanja Prvog svetskog rata, bila je zabranjena i u Kraljevini Jugoslaviji i pod posleratnim komunističkim vlastima. Prvi put na srpskom objavljena je 1992. godine.

Britanski istoričar DŽon Kejger sa univerziteta u Kembridžu ocenio je da Ćorovićeva studija predstavlja najveći doprinos osvetljavanju uzroka izbijanja Prvog svetskog rata i da je zapravo odgovor na delo njegovog univerzitetskog kolege Kristofera Klarka, koji je krivicu pripisao Srbiji kao eksponentu Rusije i Francuske.

– Kad je stigao poziv za ovaj skup bio sam pomalo uzdržan, jer je obeležavanje 100. godišnjice Prvog svetskog rata prošlo, a i reč je o delu za čije je pisanje autora angažovalo tadašnje Ministarstvo spoljnih poslova. Strahovao sam da je reč o propagandi, ali čitajući Ćorovićevu studiju otkrio sam objektivnu, izbalansiranu analizu sa zadivljujućim obimom istraživanja. Koristeći se bogatom dokumentacijom i drugim izvorima, Ćorović je ukazao na namere i ponašanje Nemačke i Austro-Ugarske prema Srbiji od poslednjih decenija 19. veka do julske krize posle Sarajevskog atentata i izbijanja rata – rekao je profesor Kejger, najavljujući da će u Britaniji organizovati seminar o ovoj temi i Ćorovićevom delu.

Akademik i istoričar LJubodrag Dimić, ukazao je da je zahvaljujući Nemačkoj koja je rad na reviziji istine o uzrocima Prvog svetskog rata počela već na Pariskoj mirovnoj konferenciji, zbog čega je ovo pitanje umesto da bude tema za istoričare postalo najveća kontraverza 20. veka.

Prema Dimićevim rečima, Ćorovićeva knjiga nastala je pod pritiskom saznanja o promeni i novim preispitivanjima uzroka početka Prvog svetskog rata i sve češćeg bacanja krivice na Srbiju.

Ćorovićevo delo od nastanka bilo je namenjeno međunarodnoj javnosti. Autor je potpisao ugovor sa univerzitetom Stanford o engleskom izdanju u prevodu jugoslovenskog diplomate Stojana Gavrilovića. Kad „iz viših državnih razloga“ nije objavljeno 1935. Gavrilović je svoj prevod ostavio u arhivi Huverovog instituta Univerziteta Stanford, koji je na inicijativu pokojnog istoričara i diplomate Dušana T. Batakovića pristao da preda prevod i jedan je od suizdavača engleskog izdanja.

Na jučerašnjem okruglom stolu o Ćorovićevoj knjizi učestvovali su istoričari iz Francuske, Velike Britanije, Italije i Srbije, dok su njihove nemačke kolege u poslednji čas otkazale dolazak.