Preljević: Raspad Jugoslavije nije bio interes Nemačke; Anđelković: Nemci su rušili Jugoslaviju

U tekstu za Dojče vele ovaj spoljno-politički novinar analizirao je dokumente nemačkog Ministarstva spoljnih poslova o procesu priznavanja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske 1991. godine, koji su postali dostupni javnosti početom godine.

U svom članku, između ostalog, objašnjava da je “u Bonu 1991., tek nakon višemesečnog oklevanja, prevladalo uverenje da Jugoslavija nema budućnosti – isto kao ni Sovjetski Savez, koji se već raspadao.

“Stotine izveštaja o stanju na terenu iz nemačke ambasade u Beogradu i generalnog konzulata u Zagrebu, beležaka, transkripata sastanaka u kabinetu ministra, zapisnika Kolovih i Genšerovih razgovora sa srpskim predsednikom Slobodanom Miloševićem, njegovim hrvatskim pandanom Franjom Tuđmanom i drugim akterima u Jugoslaviji, sugerišu da Bon dugo, predugo nije hteo da uvidi da se jugoslovenska država, decenijama cenjena kao nesvrstani faktor stabilnosti, nije mogla spasiti, već i zbog toga jer vlasti u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani iz različitih razloga uopšte nisu ni htele da je spasu”, piše Martens.

Kako ukazuje, iz arhivskih dokumenata se jasno vidi kako se stav Bona, “s obzirom na poplavu vesti o krvavim sukobima, akcijama vojske protiv hrvatskih i slovenačkih civila, teroru srpskih i hrvatskih dobrovoljaca, nepoštovanju dogovora o prekidima vatre i neuspehu različitih rundi pregovora, od kasnog leta 1991, sve više okretao u pravcu priznanja”.

“U noći 17. decembra 1991. dvanaest država Evropske zajednice odlučilo je da 15. januara 1992. godine zajednički prizna Sloveniju i Hrvatsku. Tada je zaista došlo do jednog nemačkog istrčavanja, kada je Nemačka, po nalogu Helmuta Kola, odluku o priznavanju objavila već 23. decembra”, piše, između ostalog, Martens.

Vahidin Preljević, germanista i profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu, ističe za Danas da nikad nije verovao u tezu o nemačkim nastojanjima da se razbije Jugoslavija.

– Arhivska istraživanja Mihaela Martensa su sad potvrdila da taj narativ nema nikakvog utemeljenja, te da spada u kompleks teorija zavjera, kojima smo mi na Balkanu izrazito skloni, najčešće da bismo zamaglili vlastitu odgovornost. Zapadna Njemačka je krajem osamdesetih i početkom devedesetih bila koncentrirana na rušenje Berlinskog zida, događaj koji također prilično iznenadilo tamošnju političku i intelektualnu elitu, pa se sasvim sigurno nije previše bavila Jugoslavijom, a ako se i jeste bavila, onda sigurno ne na takav način da forsira njeno rastakanje – ukazuje Preljević.

Kako navodi, raspad Jugoslavije nije bio nikakav interes Nemačke, niti je to tad zagovarao iko relevantan u nemačkoj javnosti.

– Osim toga, jugoslavenska kriza je tada već bila uznapredovala, prije svega, iz unutrašnjih razloga. Tek sa izbijanjem rata, odnosno, konkretno, sa slikama bombardiranja Dubrovnika, razaranja Vukovara, njemačka javnost se počinje intenzivnije baviti jugoslavenskim problemom, i, tek tada većinski, mada ne potpuno, počinje zagovarati priznavanje republika koje su se počele osamostaljivati – naglašava naš sagovornik.

Kako dodaje, ima još jedan bitan faktor zbog kojeg se za Nemačku ne može reći da je imala presudnu ulogu u tom procesu.

– Njemačka vanjska politika je iz historijskih razloga uglavnom pasivna, konzensualna i pacifistička, i polazi od ekonomije kao ključnog orijentira, što smo vidjeli smo i sad u njenom oklijevanju u ukrajinskoj krizi. I ovaj obrat, koji se dogodio prije neki dan, bio je iznuđen unutrašnjim medijskim pritiskom kao i pritiskom saveznika izvana – ukazuje Preljević..

S druge strane, Dragomir Anđelković, istoričar i analitičar, smatra da ne znači previše to što su arhivi nemačkog Ministarstva spoljnih poslova otvoreni, jer kako ukazuje, arhivska građa može da bude i tačna i netačna.

– Neke stvari namerno mogu da se podmeću. Istoričri i drugi koji se bave arhivama pričaju o tzv. unutrašnoj i spoljnoj kritici izvora, tako da arhivi ne znače mnogo. Tek bi trebalo da se radi ozbiljna provera tih arhiva. Nemačka neće promeniti naš stav o razbijanju Jugoslavije time što je otvorila arhive. Tek treba da se urade analize u narendim godinama i decenijama, pa da se onda eventualno koriguje sadašnja predstava – ukazuje Anđelković za naš list.

Prema njegovom mišljenju, sve ono što je Nemačka radila – od priznavanja i podrške Hrvatskoj, negativnog stava nemačkih političara i medija prema Srbima, ne ukazuje na to da nisu radili na razbijanju Jugoslavije.

– Naprotiv, sve to vrlo čvrsto potvrđuje naše ubeđenje da su oni rušili Jugoslaviju i da su vodili jednu vrstu rata protiv Srba – naglašava Anđelković.