Foto: Shutterstock/CaftorBog nas je pogledao…, rekao je predsednik Aleksandar Vučić ovih dana, saopštavajući da je otkriveno nalazište zlata u “jednom od najsiromašnijih delova Srbije”, a nalazište dragocenog kalcita južno od opštine Gadžin Han kod Niša, koja takođe spada u najnerazvijenije.
Mada je predsednik za takva, još nepoznata nalazišta svedočio da su “fantastična”, izvesno je da njegove i slične medijske najave ne mogu ni na koji način doprineti sprečavanju pražnjenja stanovništva u najsiromašnijem delu države, na njenom jugu i istoku, a koje ona dopušta već decenijama, i koje je, još jednom, potvrdio i aktuelni popis.
Jug i istok Srbije izgubili grad veličine Prištine
Prema prvim rezultatima popisa stanovništva, domaćinstava i stanova, jug i istok Srbije su region koji se od prethodnog popisa pre 11 godina procentualno najviše ispraznio od stanovništva- za čak 9,69 odsto, dok su od četiri opštine u zemlji sa najvećim padom broja stanovnika čak tri iz ovog regiona,
Na jugu i istoku Srbije danas živi 196.906 stanovnika manje nego 2011. godine, što znači da je on od 2011. do danas „izgubio“ grad veličine Prištine.
Manji broj stanovnika ima i najveći grad u ovom delu Srbije, Niš, koji je na prethodnom popisu imao 260.237, a danas 249.816 stanovnika, što je manje za 10.421 građana, odnosno za četiri odsto.
Crna Trava, Gadžin Han i Babušnica su, uz Rekovac, opštine sa najvećim padom broja stanovnika u tom periodu, a izgubile su trećinu ili četvrtinu žitelja.
Crna Trava je izgubila više od trećine stanovnika (35,9 odsto), pošto na ovogodišnjem popisu ima njih 1066, dok je na prethodnom imala 1.663.
Gadžin Han danas ima 29,3 odsto stanovnika manje nego pre 11 godina, odnosno 5.934 građana, u odnosu na 8.357.
Babušnica je sada manja za četvrtinu stanovništva (25,4 odsto), jer je u toj opštini registrovano 9.182 stanovnika, dok ih je pre 11 godina bilo 12.307.
Istovremeno, jedini region u Srbiji u kojem je povećan broj stanovnika je beogradski, u kojem danas živi 1,6 odsto više ljudi više nego 2011.
Svi Srbi ne ispod jedne šljive, već ispod spomenika Stefanu Nemanji kod Beograda na vodi
“Preliminarni rezultati popisa pokazuju svu gorčinu istine koja je nakon decenije kusanja slatkih laži, došla u prvi plan. Srbija ima pola miliona manje stanovnika, a polovinu te brojke nose regioni ispod Beograda, pogotovo region južne i istočne Srbije. Oni pokazuju i da je svaki četvrti stanovnik u četiri opštine Crna Trava, Rekovac, Babušnica i Gadžin Han napustio svoje ognjište, što je katastrofalna brojka”, kaže za Danas direktor Nacionalne koalicije za decentralizaciju Danijel Dašić.
On kaže da ovakav pad broja stanovništva “nije zabeležen ni tokom najtežih vremena 90-ih”.
Ne misli da je tome posebno doprinela smrtnost zbog epidemije korone virusa, ali veruje da ozbiljniji razlog za pražnjenje juga i istoka Srbije može biti spoljna migracija, kao i ona unutrašnja, ka Beogradu.
“Tarabići su rekli da će u jednom periodu svi Srbi stati pod jednu šljivu. Pošto smo šljivu isekli, svi Srbi će, izgleda, stati ispod spomenika Stefanu Nemanji kod Beograda na vodi”, kazao je on.
Potencijalni razlozi za pražnjenje su, kaže, osim toga što država “sve svoje resurse i moć koncentriše u Beogradu”, i što sprovodi intenzivnu centralizaciju, i to što Srbija još od 2012. nema Strategiju ravnomernog regionalnog razvoja.
Razlog je možda i to što je život i rad običnih ljudi van Beograda i velikih regionalnih centara drastično unižen nedostatkom kvalitetne zdravstvene zaštite, urušavanjem obrazovnog sistema, manjkom kulturnih dešavanja ili niskim platama koje su i do dva puta niže od republičkog proseka, dodaje.
“Ili su razlozi možda sve to zajedno”, dodaje.
“Izvesno je da je rezultat svima vidljiv. Prazna sela, opustele varošice i poluprazne opštine. Nema radnika, nema zemljoradnika, ima samo obećanja, od onih predizbornih, da će se otvarati kasarne na jugu koje će povećati broj stanovnika, do zidanja zgrada nižih od četiri sprata, kako bi se podigao natalitet, preko otkupa praznih seoskih kuća kako bi se ponudile mladim bračnim parovima koji hoće da žive na selu, do ovih najnovijih, kako će u tim opustelim predelima biti otvoreni rudnici zlata, kalcita i svega drugog, koji će nam doneti svo bogatstvo ovog razvijenog sveta”, kaže Dašić.
Istovremeno, dodaje on, gradovi se pune, a njihova infrastruktura se lagano raspada.
Kanalizacija se pri svakoj jačoj kiši izliva, nema mesta za parking, ulice su stalno zakrčene, nestaju zelene površine, a vazduh i voda “polako postaju neupotrebljivi za ljudsku upotrebu”.
“Imamo, dakle, gorku istinu o odlivu stanovništva, i vlasti koju to ne interesuje, što pokazuje i najnovijim primerom: budžet Srbije za 2023 kaže- manje od 400 miliona dinara ili 3,4 miliona evra za nerazvijene opštine, a 900 miliona evra za nacionalni stadion. Više ništa ne treba reći”, kaže Dašić.
Strane investicije i subvencije za razvijeni sever Srbije, a ne za nerazvijene opštine
On podseća na neke od istraživanja NKD koja su ukazala na jasnu nebrigu države za siromašne i sve praznije regije, a čiji bi rezultati, uveren je, “i danas bili relevantni”.
Prema jednom od njih, rađenom za period od od 2000. do 2016. godine, devastiranim sredinama pripalo je samo 0,43 odsto stranih investicija, a razvijenom Beogradu i Novom Sadu skoro tri četvrtine.
U tom periodu je, inače, u Srbiju ušlo najmanje 23,7 milijardi evra kroz privatizaciju, dokapitalizaciju, braunfild i grinfild poslove ili na druge načine, navela je NKD.
Istraživanja ove organizacije pokazala su, takođe, da je Srbija je od 2014. do 2016. godine skoro polovinu državnih subvencija za podsticaj investicija i zapošljavanja, prioritetno namenjenih manje razvijenim lokalnim samoupravama, dodelila kompanijama u Beogradu i Novom Sadu.
Posledice ovakve ekonomske politike, koja inače postoji i pre i nakon istraživanih perioda, jesu sve veće siromaštvo siromašnih, sve dublji jaz između njih i razvijenijih delova, kao i sve prazniji delovi Srbije, uglavnom na njenom jugu.
Inače, prema prvim rezultatima popisa, sprovedenim od 1. do 31. oktobra ove godine, u Srbiji živi 6 690 887 stanovnika, što je za oko 500.000 stanovnika manje nego 2011, kada je regitrovano 7.186.862.
Prvi rezultati podložni su promenama tokom statističke obrade podataka.
Konačni rezultati biće publikovani sukcesivno, od aprila 2023. do juna 2024. godine.
Popis nije sproveden na teritoriji Kosova i Metohije.
Loši rezultati i u Leskovcu, Pirotu, Beloj Balanci
Prvi rezultati ovogodišnjeg popisa pokazuju da u Pirotu živi 49.928 stanovnika, a da ih je pre 11 godina bilo 57.928, odnosno 8.000 više (16 odsto više).
Leskovac ima 124.889 stanovnika, što je za 19.317 stanovnika (15,5 odsto) manje nego na prethodnom popisu.
Bela Palanka sada ima 9.970 stanovnika, odnosno 2.156 manje u odnosu na popis 2011. godine.
Tončev: Jedini način da se ljudi zadrže je – bolji život
Ministar bez portfelja Novica Tončev, čiji je kabinet zadužen za razvoj nedovoljno razvijenih opština, prethodno je kazao za Danas da je neophodno da se, za početak, u manja nerazvijena mesta dislocira veći procenat investicija, kao i stanova koji se grade za pripadnike policije, vojske i službe bezbednosti.
On je ocenio da bi to doprinelo oživljavanju i sprečavanju odlaska ljudi, naročito mladih, iz ovih sredina.
“Jedini način da se ljudi zadrže u ovim sredinama jeste da im se omoguće bolji uslovi za život i rad, od izgradnje stanova, obezbeđivanje novih radnih mesta, obrazovnih, zdravstvenih i institucija za rešavanje administrativnih i pravnih poslova do kulturnih i sportskih sadržaja”, rekao je Tončev.
Od ukupno 197 gradova i opština u Srbiji, više od petine su izrazito nerazvijene, a među njima nešto manje od deset odsto čine one koje se ubrajaju u devastirana područja.
Čak 30 od 44 izrazito nerazvijenih opštine su bliže jugu nego severu, odnosno Nišu nego Beogradu.
Sumnje u rezultate popisa
Demograf Goran Penev izjavio je da su preliminarni rezultati popisa stanovništva upitni jer je više od 218.000 ljudi popisano preko administrativnih izvora, dok negativan migracioni saldo za 11 godina iznosi samo 19.000 ljud.
Penev je podsetio da je i sam direktor Republičkog zavoda za statistiku Miladin Kovačevićprethodno izjavio da Srbiju “svake godine napusti 20.000 do 25.000 ljudi”.
Penev je objasnio da je popis stanovništva obavljen kombinovanim metodom, ali da se to ne radi na način na koji je to uradio RZS.
“S ovim popisom je napravljen opšti galimatijas i ne znam kako će se RZS iz svega izvući. Kad su završili s popisivanjem, izgleda da su videli da imamo manji broj ljudi nego što je potrebno, pa su pribegli administartivnim izvorima“, rekao je Penev za agenciju Beta.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
