Radni deo Sabora SPC od ponedeljka u kripti na Vračaru

Kako je saopštila Informativna služba SPC, obeležavanje ovog velikog crkveno-istorijskog jubileja počeće u subotu dočekom patrijarha i episkopata u Sremskim Karlovcima, jednoj od tri katedre patrijaraha srpskih, a završiće se u nedelju svečanim početkom majskog zasedanja Sabora, čiji se radni deo od ponedeljka „seli“ u zagrobnu kriptu Svetosavskog hrama na beogradskom Vračaru.

Sveti arhijerejski sinod SPC na jučerašnjoj sednici, prema Danasovim nezvaničnim saznanjima, usvojio je konačni tekst posebne Saborske poslanice povodom prvog veka obnove Srpske patrijaršije. Sadržaj poslanice nije objavljen, ona bi trebao da bude pročitana u nedelju na glavnom gradskom trgu u Sremskim Karlovcima, na svečanoj akademiji, posle saborne arhijerejske liturgije i priziva Svetog Duha, koji će označiti zvanični početak zasedanja majskog Sabora.

Obeležavanju ovog jubileja SPC i prolećnog saborskog zasedanja, početkom nedelje prethodila je odluka Carigradske patrijaršije o uspostavljanju evharistijskog jedinstva sa u pravoslavnom svetu nepriznatom Makedonskom pravoslavnom crkvom, koja je pre 55 godina jednostrano, bez saglasnosti SPC, proglasila autokefalnost. Time je Carigrad 9. maja, dan uoči praznika Spaljivanja moštiju Svetog Save, doveo u pitanje kanonsku jurisdikciju SPC koju je 1922. sam potvrdio Tomosom o obnovi Srpske patrijaršije.

SPC se odlukama Sinoda Carigradske patrijaršije o priznavanju MPC još nije zvanično izjasnila. Njena Informativna služba objavila je samo program proslave u Sremskim Karlovcima. Za subotu su najavljeni večernja služba u Sabornoj crkvi svetog Nikolaja Mirlikijskog i otvaranje izložbe „Jedan vek od vaspostavljanja Srpske Patrijaršije 1920-2020“ u Patrijaršijskom dvoru.

Plan za nedelju čine: Liturgija i priziv Svetog Duha u karlovačkoj Sabornoj crkvi, prva svečana sednica Sabora u Patrijaršijskom dvoru, svečana akademija na otvorenom, koja će početi čitanjem Saborske poslanice povodom jubileja i sa umetničkim programom u nastavku.

Iako pandemija virusa korona jenjava, a mere bezbednosti su svuda znatno smanjene – čak ni stroge crnogorske zdravstvene vlasti ovog 12. maja nisu imale ništa protiv masovne Svetovasilijevske litije u Nikšiću koju je sam lično predvodio, patrijarh Porfirije rešio je da radni deo Sabora i ove godine bude u zagrobnoj kripti Svetosavskog hrama na Vračaru.

On je iz Patrijaršijskog dvora u Beogradu saborska zasedanja preselio u „podzemni“ vračarski hram, navodno bezbedan od korone, od kako je tu izabran za 46. poglavara SPC 18. februara prošle godine. Reč je o crkvenom, za skupštinska zasedanja neuslovnom prostoru, pod kamerama i ozvučenjem, koja se navodno isključuju tokom Sabora.

U SPC ovo redovno zasedanje Sabora zvanično nije najavljeno, mada se spekuliše da je Sinod na jučerašnjoj sednici usvojio predlog dnevnog reda o kome bi „crkvena skupština“ trebalo da se izjasniti u ponedeljak. Osim makedonskog problema i Carigrada, pretpostavlja se da Sabor ne bi trebalo da previdi ni najnoviju političku i bezbednosnu situaciju na KiM. Pre svega zbog zahteva Prištine za članstvo u Savetu Evrope, koje podupire Nemačka uz nejasnu stvarnu ulogu zvaničnog Beograda u ovoj fazi „procesa normalizacije odnosa“ sa svojoj južnom pokrajinom.

Ukrajina, Rusija i odnosi sa Ruskom pravoslavnom crkvom su neizbežna tema u sagledavanju aktuelnih svepravoslavnih problema koji se prelamaju pre svega na pitanjima jurisdikcije nad dijasporom i proglašenja autokefalnosti novih nacionalnih crkvi, što je povezano sa ulogom i ponašanjem Carigradske patrijaršije. Sabor očekuju i teme vezane za crkveno obrazovanje, rad SPC u dijaspori, posebno u SAD, status u Crnoj Gori, izbor eparhijskih arhijereja u upražnjenim eparhijama…

Duhovno i administrativno jedinstvo

Posle stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca nakon Prvog svetskog rata u Beogradu su se u maju 1919. sastali svi episkopi sa prostora nekadašnje Pećke patrijaršije i proglasili duhovno i administrativno jedinstvo. Sa odlukom o obnovi Pećke patrijaršije saglasila se i nova državna vlast sa kraljem Petrom Prvim Karađorđevićem na čelu. Srpska crkva je o tome zvanično obavestila „majku-Crkvu“ – Carigradsku patrijaršiju kaja joj je izdala potreban Tomos, kojim je carigradski patrijarh pre jednog veka potvrdio i da su eparhije u sadašnjoj Severnoj Makedoniji deo Srpske patrijaršije. Prema dokumentima, cena Tomosa zvanično je bila 3.000 dukata koje je najvećim delom dao tadašnji regent, a potonji kralj Aleksandar Prvi Karađorđević, a pripomogle su i pojedine u carigradskoj diplomatiji uticajne srpske porodice. Za prvog poglavara obnovljene Srpske patrijaršije 12. septembra 1920. izabran je dotadašnji mitropolit Srbije Dimitrije (Pavlović).