Sjaj u plavetnilu beskraja

I onda, na brežuljku, sa pogledom na taj plavi beskraj što ga, svako na svoj način, čine more i nebo, pred vama se ukaže nestvarna građevina, koja nije slična ni jednoj koju ste videli, a posebno ne džamijama, pa čak ni onim koje se danas grade po svetu, u skladu sa modernim zahtevima vernika i sredstvima moćnih donatora koja razigravaju maštu arhitektama. DŽamija je građena od inoksa visokog kvaliteta, koji je ojačan titanijumom, a matirane ploče imaju garanciju da barem sto godina neće menjati izgled. Na prvi pogled utisak je da je tu u sred tog sveobuhvatnog plavog beskraja neba i mora sleteo kakav svemirski brod i zaustavio se zbog lepote predela u koji se savršeno uklopio. Koristeći prirodni pad terena, džamija sa minaretom, kao skulptura, smeštena je na peščani trg kao na postament. Pored ulaza, kao i skulptura za sebe nalazi se potpuno originalni minaret visok 23 metra. Celinu čine elementi vode koji se na visokosofisticiran način koriste simbolišući značaj vode u islamskoj tradiciji.

Šest kupola i struktura su idejni projekat jednog od najčuvenijih vajara Dušana DŽamonje, a ideju su u stvarnost pretočili arhitekti Darko Vlahović i Branko Vučinović. U segmentima kalota, istočnjačkih kapa i u njihovim obrisima pojavljuje se polumesec kao jedinstveni islamski simbol. Veliki vajar nije dočekao da vidi realizaciju svoje ideje, džamije-skulpture koja je izgrađena za samo tri godine, ali je danas pravi mamac za turiste koji pristižu iz svih krajeva sveta kao hodočasnici, bez obzira na svoja verska i svaka druga ubeđenja. Uostalom, to nije samo verski objekat, to je pravo umetničko delo.

Beše podne. Ramazanski dani. Petak. DŽuma. Posle dugog ćutanja u znak poštovanja pred prizorom savršenstva koje grade nebo, more i ljudsko delo, gde se čuje samo šum vode koja se preliva preko kamena, uđoh u unutrašnjost koja pleni svojom površinom koja se ne može naslutiti spolja. Nema doslovne primene dekorativnih tradicionalnih motiva, ali kao da se akcenat stavio na što prisnije i direktnije približavanje duhovnoj, a manje formalnoj tradiciji islama. Mihrab je svedena forma u zlatu. Molitveni prostor za žene i muškarce je odvojen, savremene abdeshane su u funkciji vernika. Ali ovo nije samo bogomolja, ovo je Islamski centar na četiri etaže koga čine i brojne prostorije, kao što su kongresna dvorana koja nosi ime najvećeg donatora, katarskog emira, restoran, musafirhana, biblioteka, sportski centar, obdanište, divanhana i podzemne garaže. Ovo je centralno mesto okupljanja oko 12.000 islamskih vernika koliko ih ima u ovom delu Hrvatske. Pored džamija u Zagrebu i malenoj Gunji, ovo je treća džamija u Hrvatskoj.

Glavni riječki imam efendija Hajrudin Mujkanović je srećan što se ovo čudesno zdanje sklada i lepote tako uklopilo u podneblje, u škrti primorski krajolik. S platoa puca pogled na more, na ostrva. Istovremeno, džamija se vidi i s mora. Iako nema tipičan izgled, vrlo je moderna, čak bi se reklo izazovno avangardna, simbolika se može uočiti u mnogim detaljima, a posebno je svedenost unutrašnjosti nešto što izaziva poštovanje i potrebu da se šapuće dok se razgovara, a da to niko ne traži. Imam Mujkanović kaže da džamija nije napravljena samo da bi u njoj klanjali muslimani, već da bi se u njoj širio međureligijski dijalog. I zaista, odmah u susedstvu su Baptistička i Katolička crkva, tako da se sve tri bogomolje gledaju i čine dijalog i međusobno uvažavanje sastavnim delom življenja.

Kada je osnovana u Rijeci 1966. godine, Islamska zajednica postojala je u Hrvatskoj još samo u Dubrovniku, Zagrebu i Osijeku. A Rijeka je uvek bila otvoren grad. Muslimani u nju stižu kada postaje jedna od dve najznačajnije luke Austrougarskog carstva, kada počinju da se realizuju veoma značajne veze sa Osmanskim carstvom. Stižu prvi konzuli ali i trgovci koji ostaju. O tome svedoče i nazivi delova grada kao što je naselje Turkovo. Turska kuća, gde je bio smešten turski konzul, izvanredna građevina sa orijentalnom ornamentikom, pored Gradske tržnice, u Sarajevskoj ulici, znamenitost je grada i zajedno sa zgradom Riječkog kazališta čini danas markantnu, skladnu i reprezentativnu celinu. Poslovna saradnja sa Istanbulom odvijala se intenzivno, pa se iz Rijeke izvozi drvo, šećer i testenina, a uvozi iz Turske duhan koji se prerađuje u riječkoj „Tabakeri“ najvećoj fabrici za te namene u Austrougarskoj. Velike su bile i migracije stanovništva iz Bosne i Hercegovine prema Rijeci, Bosanski pašaluk zalazio je duboko u Gorski kotar i Liku, išlo se za poslom, kako u vreme velikih carevina, tako i posle oba velika svetska rata ali i tokom poslednjeg. Rijeka je bila a i danas je pravi kosmopolitski grad.

Podne je. Žarki junski dan. Sunce kao da isijava s kupola džamije. Kao hiljade gledalaca koje šalju poruke svetlosti svuda unaokolo. U izmaglici kao da lelujaju ostrva. Miriše lavanda. Cveta nar svojim vatrenim cvetovima. Oleandri kao aranžirani buketi. Belina. Slika. Mir.

O, trenutku, zaustavi se za tren. Tako si divan.

Najlepša u Evropi 2013.

Kada je sagrađena 2013. godine džamija u Rijeci, prva na Jadranu posle odlaska Osmanlija, proglašena je najlepšom u Evropi. Zadivljujuće arhitektonsko remek-delo kojim je u prostoru realizovan čudesni san jednog od najvećih skulptora Dušana DŽamonje.