Softver za otkrivanje plagijata koristilo šest univerziteta

To je pokazala anketa KONUS-a o korišćenju softvera za otkrivanje plagijata, na koju nisu odgovorila četiri univerziteta – Kriminalističko-policijski univerzitet, Evropski univerzitet, Univerzitet „Metropolitan“ i Univerzitet „Union-Nikola Tesla“.

Kako je naš list pisao, KONUS se obratio Ministarstvu prosvete molbom da pomognu u pregovaranju u ime svih univerziteta u Srbiji, da bi se obezbedila što povoljnija cena za korišćenje programa za proveru originalnosti doktorskih disertacija. Rektorka Univerziteta u Beogradu Ivanka Popović podseća da je Zakon o visokom obrazovanju propisao tu obavezu, ali se nije bavio načinom kako će univerziteti obezbediti finansije za primenu takvog softvera, koji je veoma skup.

Rektorka objašnjava za Danas da se troškovi softvera za praćenje originalnosti teksta procenjuju prema osnovnoj jedinici koja pokriva određeni broj karaktera, što znači da je za prosečnu doktorsku disertaciju potrebno maksimalno tri boda. Jedan bod „vredi“ 25.000 reči.

– Cena softvera se određuje prema tome da li kupujete 100, 1.000 ili 50.000 bodova, a sa većim paketom dolazi do opadanja cene i zato je u našem interesu da nastupamo zajednički – kaže Popović i iznosi podatak da se u Srbiji godišnje odbrani u proseku 1.200 do 1.300 teza. Uzimajući u obzir sve doktorate iz 2018. godine, prosečan broj stranica po disertaciji je približno 230.

Univerziteti u Beogradu, Novom Sadu, Nišu i Kragujevcu trogodišnju licencu za korišćenje softvera iTheniticate, koja uskoro ističe, imaju u okviru Erazmus+ projekta. Univerzitet u Beogradu ima povoljna iskustva s upotrebom ovog softvera, koja je pokazala i konkretne rezultate. Univerzitet u Novom Sadu softver iTheniticate koristi od 2017. Pre toga nije korišćen nijedan softver na nivou celog Univerziteta već su ga upotrebljavali pojedini fakulteti. Na ovom univerzitetu navode da se pokazalo da najveći broj kandidata ne zloupotrebljava tuđu intelektualnu svojinu, odnosno ne plagira tuđe radove.

I na Univerzitetu u Kragujevcu smatraju da je softver iThenticate veoma koristan za detektovanje plagijarizma. Međutim, istaknuto je da je korišćenje softvera ograničeno u pogledu jezika i pisma koji se koriste prilikom rada na navedenom softveru (tekst na engleskom jeziku, preveden na srpski softver ne prepoznaje kao plagijat, pri čemu se softverskom proverom istog teksta koji je napisan latinicom ili ćirilicom dobijaju različiti podaci o plagijarizmu). Takođe, softver ne prepoznaje kao istu reč sinonime i jezičke varijante (ekavica/ijekavica), na primer, tlak/pritisak, stanica/ćelija, primjedba/primedba. Softver tretira kao plagijat i neke opšte elemente kao što su reference, hemijske i matematičke formule i slično. Takođe je primećeno i da softver „sakuplja“ ili „broji“ i sve ono što je kandidat uredno citirao. Dešava se da tekst pod navodnicima i sa navedenim izvorom u fusnoti, softver prepoznaje kao preklapanje, čime se bespotrebno povećava procenat preklapanja.

Slične nedostatke uočili su i na Univerzitetu u Nišu, ali bez obzira na to ukazuju da trenutno nema boljeg softvera za proveru originalnosti. Ovaj univerzitet je predložio članicama KONUS-a da razmisle kako da se program poboljša za disertacije na srpskom jeziku. Jedna od ideja je da sve članice KONUS otvore svoje repozitorijume dosadašnjih disertacija.

Singidunum plaća licencu

Univerzitet Singidunum koristi softver iTheniticate od 2013. godine i plaća sopstvenu licencu. Na tom univerzitetu smatraju da je upotreba softvera korisna, jer je, kako kažu, danas praktično nemoguće bez njegove pomoći biti siguran u autentičnost dostavljenog materijala. I na „Edukonsu“ ističu da ovaj softver, i pored nedostatka i ograničenja, daje zadovoljavajuće rezultate.