Manastiri Sopoćani i Đurđevi stupovi, Petrova crkva, utvrđenje Gradina sa Pazarištem, čine kulturno istorijsku prostornu celinu Stari Ras sa Sopoćanima, koja se nalazi na listi Svetske kulturne i prirodne baštine. Na ovom području sve što se radi mora da bude pod kontrolom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Manastiri Sopoćani i Đurđevi stupovi, Petrova crkva, utvrđenje Gradina sa Pazarištem, čine kulturno istorijsku prostornu celinu Stari Ras sa Sopoćanima, koja se nalazi na listi Svetske kulturne i prirodne baštine. Na ovom području sve što se radi mora da bude pod kontrolom Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
– Obavezno je poštovanje ambijentalne celine i u nekim zonama se potpuno zabranjuje gradnja, a dozvoljavaju se samo aktivnosti na adekvatnoj prezentaciji spomenika kulture – kaže za Danas Gordana Tošić, arhitekta u Zavodu za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva, koja je pre dvadesetak dana bila u ekipi stručnjaka koji su obišli i snimili celo područje kompleksa Stari Ras sa Sopoćanima.
Zaustavljena gradnja u novopazarskom parku
Pre dva meseca kraljevački Zavod za zaštitu spomenika kulture, pod pretnjom da će podneti krivične prijave protiv opštine Novi Pazar i Građevinskog preduzeća Amiga iz Kraljeva, uspeo je da zaustavi građevinske radove u novopazarskom parku, na prostoru između dva bedemska utvrđenja, a tik uz Kulu motrilju. Stručnjaci se slažu da taj prostor treba oživeti, ali uz adekvatne sadržaje koji će afirmisati kulturnoistorijsko nasleđe, a neće ga ugroziti.
Konstatovano je da je ovaj prostor drastično ugrožen divljom gradnjom, koja poslednjih godina cveta na ovom području.
– Neshvatljivo je da se uništavaju arheološki lokaliteti, uništava se najuža ambijentalna celina spomenika. Ugroženo je i kulturno i prirodno nasleđe, jer su se investitori spustili na reku Rašku. Pregrađuju reku, zidaju kuće na samoj obali, prave mostove preko reke. Takvom izgradnjom ugrožene su vizure spomenika – ističe Tošićeva.
Ugroženo je i najstarije episkopsko sedište u Petrovoj crkvi, manastir Đurđevi stupovi, građevina iz 12. veka, manastir Sopoćani sa najznačajnijim delima fresko slikarstva iz 13. veka „koje je visoko ocenjeno u celom vizantijskom kulturnom krugu“. Pre nekoliko godina u neposrednoj blizini Petrove crkve počela je izgradnja benzinske pumpe. Manastir Đurđevi stupovi počinju da okružuju dućani i vikendice, a duž puta prema Pazarištu i Sopoćanima niču privatni zabrani sa svim modernim sadržajima, uz plac ide i vlasništvo nad delom reke Raške.
Pazarište je poznato izletište u ovom kraju, a nalazi se podno utvrđenja Gradina, za koju neki stručnjaci kažu da bi mogla biti Ras. Pazarište je bio značajan trgovački centar. Kao svedok prošlog vremena stoje zidine, a o novom dobu svedoče građevinski objekti, čak i sojenice napravljene od delova regala.
U neposrednoj blizini ovih kulturnoistorijskih spomenika niklo je na desetine objekata sagrađenih bez ikakve dozvole. Gordana Tošić naglašava da redovno registruju nove građevine i postupaju u skladu sa zakonskom regulativom. Građevinskoj inspekciji se prosleđuju rešenja o „vraćanju zemljišta u prvobitno stanje“, odnosno o rušenju svih objekata koji se grade u blizini spomenika kulture.
– Ali, realizacija naših rešenja izostaje, jer ih investitori ne poštuju. Nepoznato nam je i da je lokalna samouprava angažovala nekog da realizuje naša rešenja. Ako se nastavi ovakva izgradnja, preti opasnost da ovi spomenici budu skinuti s liste Svetske kulturne baštine – naglašava Gordana Tošić. Upozorenja o skidanju ovdašnjih spomenika kulture s liste Svetske kulturne baštine, poslednjih godina stizala su nekoliko puta. Na to reaguje samo stručna javnost.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
