SPC nastavlja spor sa vladom u Podgorici

Nova kadrovska rešenja na kraju su ispala dobra po SPC u CG, ali zvanično saopštenje Sabora nagoveštava nastavak sukoba sa vladom u Podgorici, što ide naruku spekulacijama da su pojedini uticajni episkopi, pa i sam patrijarh Porfrije, „produžena crkvena ruka“ režima u Beogradu.

Vladiku Joanikija u Eparhiji budimljansko-nikšićkoj zameniće dosadašnji vikar Mitropolije crnogorsko-primorske episkop dioklijski Metodije (Ostojić), dok je za novog episkopa valjevskog izabran vikar Eparhije bačke, episkop mohački Isihije (Rogić).

Patrijarh Porfirije ostaje i dalje administrator Mitropolije zagrebačko-ljubljanske.

To su zvanična kadrovska rešenja za upražnjene eparhije iz zvaničnog Saborskog saopštenja za javnost koje je portparol SPC episkop bački Irinej (Bulović) objavio u subotu, do sada rekordnom brzinom posle okončanja Sabora.

Iako je „slučaj“ vladike Joanikija bio tačka spora i pre početka Sabora, uz sav crkveno-politički cirkus u završnici Sabora, on je izabran na predlog patrijarha Porfirija, navodno bez glasanja – povicima celog Sabora „Aksios!“ – „na grčkom jeziku „dostojan“.

Zato je, kako spekulišu Danasovi izvori, prava drama bio izbor njegovog naslednika u Eparhiji budimljansko-nikšićkoj. Za nju su, navodno, bila predložena tri kandidata: episkop buenosajreski i južnocentralnoamerički Kirilo (Bojović), vikar patrijarhov episkop remezijanski Stefan (Šarić) i vladika Metodije.

U prvom krugu, kako se nezvanično tvrdi, najviše glasova dobio je vladika Stefan, kog je predložio episkop zvorničko-tuzlanski Fotije (Sladojević), što pojedini crkveni izvori nezvanično tumače kao patrijarhov pokušaj da se reši nasleđenog vikara.

Dok je vladika Stefan primao prve čestitke, navodno je usledila „akcija“ grupe vladika koji su ukazali da bi njegov odlazak u Berane izazvao nepotreban haos u CG.

Patrijarh Porfirije je, kako se priča, odbio ideju vladike bačkog da do sledećeg sabora vladika Joanikije bude i administrator u svojoj dosadašnjoj eparhiji, pa je u drugom krugu glasanja vladika Metodije dobio više glasova od vikara Šarića, v. d. nastojatelja Svetosavskog hrama na Vračaru i duhovnika šefa srpske diplomatije Nikole Selakovića i folk pevačice Svetlane Ražnatović.

Zbog bliskih veza sa Selakovićem, u crkvenim krugovima vladiku Stefana zajedno sa bivšim ličnim sekretarom pokojnog patrijarha Irineja – Dejanom Nakićem, mnogi smatraju jedne od glavnih Vučićevih kanala u SPC.

Prema većini crkvenih i prvih političkih ocena i reagovanja ne samo u CG, crnogorsko crkveno pitanje na kraju je kadrovski srećno rešeno i trebalo bi da bude garant očuvanja nasleđa pokojnog mitropolita Amfilohija.

Istovremeno, u Saborskom saopštenju se ističe da se „sabor suočio sa izazovima pred kojima su se Crkva i narod našli u Crnoj Gori, gde i nova vlast izbegava da potpiše već usaglašen Temeljni ugovor između SPC i države Crne Gore, čime je SPC u odnosu na sve druge Crkve i verske zajednice koje deluju u Crnoj Gori“, što praktično znači nastavak „rata“ sa crnogorskom Vladom i njenim premijerom, koji bi mogao da dodatno oteža položaj novog mitropolita na Cetinju.

Zdravko Krivokapić je na poziv iz Patrijaršije prošlog četvrtka uveče na dva sata doputovao u Beograd.

U njegovom kabinetu tvrde da je tek tokom avionskog leta iz najave agencije Tanjug saznao da ga pred kamerama čeka potpisivanje Temeljnog ugovora o statusu SPC u CG, neplanirano i izmešteno iz Podgorice u Beograd.

Krivokapić je odbio noćno stavljanje potpisa na ovaj dokument izvan CG i pre izbora novog mitropolita u Cetinju, obavestivši patrijarha Porfirija da je za narod u CG jedini kandidat za to mesto vladika Joanikije.

Iako je poglavar SPC, kako se spekuliše, odbio Krivokapićev predlog da se izda zajedničko saopštenje, Informativna služba SPC posle njihovog susreta optužila je tokom noći premijera CG za mešanje u rad Sabora i kršenje dogovora.

Krivokapić je uzvratio otvorenim pismom javnosti u kome je naglasio da je „otišao kod patrijarha Porfirija ne sluteći da time ulazi u političku igru, odavno započetu van SPC“.

On je otvoreno optužio lidere Demokratskog fronta da već duže vreme vrše pritisak da se izbor mitropolita na Cetinju odgodi do rekonstrukcije Vlade CG.

Crnogorski premijer pojasnio je i da je status SPC definisan i zagarantovan Zakonom o slobodi veroispovesti, a da je Temeljni ugovor samo forma koja SPC izjednačava sa drugim verskim zajednicama u CG.

Pojedini crnogorski mediji „akciju“ u Patrijaršiji ocenili su kao „Vučićev pokušaj državnog udara u CG“ i rušenje Krivokapićeve vlade, tvrdeći da je glavni crkveni igrač predsednika Srbije u tom poduhvatu bio vladika bački.

Crnogorski mediji i beogradski izvori ne iskljujučuju ni umešanost poglavara SPC, koji se navodno dan pre Krivokapićevog dolaska sastao sa liderima DF.

U crkvenim krugovima spekuliše se da je zbog slučaja Krivokapić prošli petak bio dan za svađu u Saboru, koji se završio noćnim saopštenjem u kome je tvrdi da se saborske odluke „ne donose pod uticajem političkih ili medijskih kampanja ili pritisaka“ i da „bilo kakvi i bilo čiji pritisci, medijska halabuka, u realnom životu Crkve Hristove nemaju uticaj na odluke Sabora, uključujući izbor arhijereja, njihovo naznačenje na pojedne episkopske katedre i slična pitanja“.

U tom saopšenju ističe se i da „verni narod sa bilo kog područja u Saboru bilo koje pomesne Crkve, zastupa i u njegovo ime u Saboru i van Sabora donosi odluke u krajnjoj instanci isključivo nadležni eparhijski arhijerej“.

Doslednu odbranu ovog stava pokojni vladika Artemije (Radosavljević) pre 11 godina platio je uklanjanjem iz ERP, raščinjenjem i isključenjem iz SPC, što je formalno opravdano navodnim finansijskim zlupotrebama u ERP za koje suđenje do danas nije završeno.

Jedna od saopštenih saborskih odluka sa ovog zasedanja je i „stavljanje van snage ranije saborske odluke o osnivanju episkopskih saveta u raznim crkvenim oblastima“ donete tokom ratnih godina raspada bivše Jugoslavije, jer „više ne postoje prepreke za redovne susrete i saradnju između arhijereja na čitavom njenom kanonskom području SPC“.

To praktično znači ukidanje i Episkopskog saveta u CG, koji je pokrenuo i duhovno predvodio crkveno narodne litije koje su dovele do promene vlasti prošle godine i to u trenutku kad posle Krivokapićevog „ne“ patrijaršijskim planovima, Crkva u napotpisanim saopštenjima ističe „zabrinutost crkvenog vrha za dalji položaj SPC i njenog vernog naroda u CG, jer nije potpisan Ugovor koji joj garantuje pravni položaj, a samim tim i verska i građanska prava svetosavskog naroda, što predstavlja čin otvorene diskriminacije“.

Ako je ovaj sabor bio neka vrsta probnog testa za novog poglavara SPC i odnose u episkopatu, teško je reći da ga je patrijarh Porfirije položio.

Crkveno-političke igre oko izbora vladike Joanikija, iako ga je na kraju sam predložio, samo su produbile sumnje da je na čelo SPC došao kao „Vučićev kandidat“ i pokazale da je podložan uticajima vlasti, ali i svog moćnog duhovnog oca vladike Irineja bačkog.

Odnos snaga u trouglu između Andrićevog venca, Novog Sada i Patrijaršije i dalje će biti ključni, mada je ovo saborsko zasedanje pokazalo, da upkos vakuumu koju je ostavio odlazak mitropolita Amfilohija, ipak postoji uticajna „opozicija“ i da bi prvi korak za vraćanje SPC u zdrav kanonski poredak bilo stavljanje Sinoda pod kontrolu Sabora, kao i istinska sabornost, za koju se u izjavama novi patrihijarh stalno zalaže.

Bezličan stav o KiM

Ovogodišnji Sabor prvi je u poslednjih pet godina, računajući i dvogodišnju pauzu u saborskim zasedanjima, koji nije zvanično saopštenjem ponovio stav SPC o izričitom protivljenju nezavisnosti, podeli i razgraničenju na KiM, iako briselski pregovori ulaze u završnicu i idu ka potpisivanju pravnoobavezujućeg sveobuhvatnog sporazuma Beograda i Prištine.

U zvaničnom saborskom saopštenju ističe se „posebna pažnja stanju Crkve i položaju srpskog naroda na KiM, gde se nepravde, pritisci i nasilje protiv srpskog naroda i ugrožavanje identiteta, slobode, prava i imovine SPC nastavljaju u sve težem obliku“.

Ova rečenica o KiM nalazi se u u paketu saborske brige o „problemima SPC kako u Srbiji, zemljama regiona i dijaspori“.

Sabor je, doduše, zvanično saopštio da „smatra neprihvatljivim da nacrt zakona o kulturnoj baštini Srbije isključuje teritoriju KiM iz sfere njegovog dejstva, premda se tamo nalaze najveće srpske svetinje i najvažniji srpski kulturni spomenici“.

S druge strane, KiM je članovima Sabora bilo glavna zadata tema na ručku kod Aleksandra Vučića, posle kojeg sabor nije izdao saopštenje.

Novi vikari

U zvaničnom saopštenju Sabora navodi se da su za patrijarhove vikare izabrani: jeromonah Jerotej (Petrović) iz manastira Kovilja sa titulom episkopa topličkog; jeromonah Sava (Bundalo), sabrat manastira Svete Petke u Zagrebu, sa titulom episkopa marčanskog i arhimandrit Justin (Jeremić), sa titulom episkop hvostanski.

Arhimandrit Damaskin (Grabež), izabran je za vikara episkopa bačkog i nosiće titulu vladike mohačkog, dok će vikar episkopa diseldorfskog i sve Nemačke biti arhimandrit Jovan (Stanojević), kao episkop humski.

Kako Danas nezvanično saznaje, predlog episkopa raško-prizrenskog Teodosija (Šibalića) da se za njegovog vikara izabere iguman manastira Draganac arhimadrit Ilarion (Lopulović) patrijarh Porfrije odložio je za sledeći Sabor, navodno zato što je na ovom zasedanju već izabran veliki broj pomoćnih episkopa.

Veliki broj novoizabranih patrijahovih vikara, kako nezvanično tvrde u vrhu SPC, trebalo bi da bude uvod u njegove planove za arondaciju – podelu Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke za koju je za sada prerano i ne postoje neophodni administrativni uslovi.

Sinodsku godinu „pojela“ korona

Sinod će narednih godina dana raditi, kako je zvanično saopšteno, u sastavu: patrijarh Porfirije, mitropolit dabrobosanski Hrizostom, episkopi: sremski Vasilije (Vadić), zvorničko-tuzlanski Fotije i kruševački David.

Prethodna godina korone, u kojoj se Sabor nije sastajao, očigledno se u vrhu SPC ne računa, iako je Sinod u sastavu iz 2019. bio aktivan sve vreme i faktički je svim njegovim članovima, izuzev stalno predsedavajućeg patrijarha, istekao dvogodišnji mandat. Članovi zamenici u „crkvenoj vladi“ su vladike bački Irinej i šumadijski Jovan (Mladenović).