Spona sa svetom

Sedamdeseti rođendan književni prevodioci proslavili su u ambijentu kojim dominira medijska ekspanzija UKPS i jačanje šire svesti o značaju književnog prevođenja za kulturu.

U trenucima kad se, na svoju 70. godišnjicu, osvrće unazad i gleda unapred, Udruženje ima neposrednih razloga za zadovoljstvo, pored ostalog i zato što se njegovo rukovodstvo, s predsednikom Duškom Paunkovićem, u veoma delikatnim trenucima borilo i izborilo za poboljšanje materijalnog statusa samostalnih umetnika, ali i pored toga, kako to već poslovično biva, pojavljuju se i razlozi za nezadovoljstvo.

Književni prevodioci su, kao po nekoj definiciji, prepoznatljivo nezadovoljni materijalnim vrednovanjem njihovog stvaralačkog rada, pa čak i nominalnim priznanjem njihovog stvaralačkog čina (kako će i da li će biti predstavljeni u samim izdanjima, pa i, potom, u novinama, na TV i radiju, na internetu).

Osim subjektivnih, tu je još jedan, objektivan činilac koji pogoduje nepovoljnoj klimi: restriktivni ambijent koji nam je svima, pa i književnim prevodiocima, nametnuo poseban režim života diktiran uzusima pandemijskog bitisanja.

Udruženje književnih prevodilaca Srbije osnovano je 1951, u kući Milana Piroćanca u prestoničkoj Francuskoj ulici broj 7, a u udaranju temelja učestvovala je grupa već renomiranih književnih prevodilaca, koji su se darom i radom istakli pre Drugog svetskog rata: dr Miloš N. Đurić, Živojin Simić, dr Božidar Marković, Vera Stojić, Borivoje Nedić, Jelisaveta Marković, Petar Mitropan, prof. Mihajlo Đorđević, prof. Raško Dimitrijević i Luka Semenović.

Upravo na inicijativu još mladog Udruženja, dve godine kasnije formiran je Savez književnih prevodilaca Jugoslavije, čiji je prvi predsednik bio tadašnji predsednik UKPS, Živojin Simić.

Tada je Udruženje steklo status člana Međunarodne prevodilačke organizacije (Fédération Internationale des Traducteurs – FIT), a danas je ono član CEATL, evropske asocijacije nacionalnih književno-prevodilačkih udruženja.

Posle smrti Miloša Đurića utemeljena je, godine 1968, prva, a i dan-danas najvažnija nagrada koju UKPS dodeljuje svake godine uz podršku Ministarstva kulture i informisanja.

Priznanje koje nosi Đurićevo ime bilo je i ostalo motor koji pokreće književne prevodioce da pruže maksimum, da se dokažu, da se nametnu, da ispolje upravo one crte koje odudaraju od njihovih, nažalost, preovladavajućih esnafsko-personalnih svojstava: da su povučeni, da su preterano obzirni, da su pasivni.

Posle Đurića, a pored Nagrade UKPS za životno delo, prvi put dodeljene 1987, Udruženje je u svom bogatom istorijatu ustanovilo ili učestvovalo u zasnivanju mnogih značajnih i prestižnih književno-prevodilačkih nagrada: Jovan Maksimović, Radoje Tatić, Mihajlo Đorđević, Aleksandar Spasić, Gordana Todorović, Branko Jelić (zajedno s Francuskim institutom u Srbiji), Ljubiša Rajić, sve do ove godine ustanovljene Nagrade Matilda Trifunović, koju dodeljuje u saradnji s Humanitarnom fondacijom Hrast.

Osim nagradâ i neprestane borbe za prava književnih prevodilaca i njihov status samostalnog umetnika, borbe u kojoj su, neretko, a naročito u novije vreme, postizani rezultati koji se, u opštem društvenom kontekstu, mogu smatrati fascinantnima – najvažnije obeležje UKPS svakako je časopis Mostovi, koji u kontinuitetu izlazi od 1970.

Mostovi su svojevrsna hronika, u njima je sadržan istorijat asocijacije naših književnih prevodilaca, s pokojim momentom koji i danas može da nas onespokoji, ali i nasmeje: „Sama činjenica da od 300 članova Udruženja skupštini prisustvuje svega nešto više od 40 rečito govori o interesovanju članstva za rad svog Udruženja“.

Ne, nije ovu rečenicu izgovorio niko od nas, članova aktuelnog Upravnog odbora UKPS, ni prošle ni pretprošle godine. Izgovorio ju je, pre tačno pola veka, Aleksandar Spasić, čije reči, da citiramo izdanje Mostova za period januar-mart 1971, „najbolje izražavaju raspoloženje koje je vladalo na skupštini“.

Jedna od glavnih tekovina sedmodecenijske borbe koju vodi KPS svakako su i Beogradski prevodilački susreti (BEPS), koji se ove godine održavaju 46. put. Godinama je BEPS imao i svoje redovno izdanje, zbornik Prevodna književnost, u kojem su objavljivana izlaganja učesnika na ovoj prestižnoj međunarodnoj manifestaciji održavanoj isprva u Narodnoj biblioteci Srbije, a potom u Francuskoj 7. U poslednjih desetak godina, BEPS se oslobodio tereta nekadašnjeg renomea koji su oblikovale duge, ponekad suvoparne, akademske besede, i preobrazio se u moderan sabor književnih prevodilaca, kojima je ova manifestacija prilika da razgovaraju, da se susretnu sa srpskim autorima koje prevode na svoje jezike, da se druže, da o svom stvaralaštvu pričaju kao umetnici, i da provedu nekoliko dana u Beogradu i Srbiji kao ljudi sa svih meridijana koji su svoje kulture oplemenili plodovima srpske, a srpsku kulturu svojim darom i posvećenošću.

Autor je književni prevodilac s francuskog i engleskog jezika, i potpredsednik UKPS