SRETENOVIĆ: Bez istorijskih dokaza

– Prema dosadašnjim saznanjima istorijske nauke, veoma je mala verovatnoća da je Gavrilo Princip boravio u Vranju pre sarajevskog atentata i da je u Vranju uvežbavao rukovanje oružjem za izvođenje tajnih akcija u Bosni – kaže za Danas Sretenović.

On navodi da „ ne postoji nijedan zvanični dokument koji bi takvu pretpostavku potvrdio.“

– Ono što sa sigurnošću možemo da tvrdimo jeste da je Gavrilo Princip neposredno pre izvršenja atentata u Sarajevu boravio u Beogradu i da je, kao i cela organizacija „Mlada Bosna“, održavao kontakte sa šefom tadašnje vojne obaveštajne službe Dragutinom Dimitrijevićem „Apisom“, vođom zavereničke grupe protiv kralja Aleksandra Obrenovića, koji je njima doturio oružje, bez znanja srpske vlade i civilnih vlasti – navodi ovaj istoričar.

Istina je da je tadašnje područje juga Srbije, sa Vranjem kao gradskim centrom, imalo značajno iskustvo kako u formiranju, tako i u pripremi tadašnjih operativnih četničkih akcija protiv Osmanskog carstva, čija je granica bila na nekoliko kilometara od samog grada – smatra Sretenović.

Ovaj istoričar posebno ističe da ne treba zaboraviti da je „Godine 1913. Srbija izašla kao pobednik iz Balkanskih ratova, pa je četnička akcija, i ceo pokret, izgubio smisao, jer su ciljevi ratova bili ostvareni, a Osmansko carstvo odbačeno daleko od granica Srbije“.

– Srbija je bila pobednička i zadovoljna zemlja, ali previše iscrpljena od ratovanja. Spremati tada tajnu akciju protiv velike sile Austrougarske u Bosni, za Srbiju nije bilo ni zamislivo ni moguće. Zaverenici su mogli na svoju ruku da vežbaju gađanje i tajne akcije na bilo kojoj livadi i u Bosni, te za to im iskustvo južne Srbije nije bilo neophodno – navodi dr Sretenović.

U Vranju i danas postoji Ulica Gavrila Principa, u kojoj se nalazila i kuća u kojoj je on navodno ilegalno boravio početkom 1914. godine sa pripadnicima pokreta „Mlada Bosne“. I Istorijskom arhivu „31. januar“ u Vranju ne postoji nijedan, bar za javnost, dostupni dokument vezan za ovaj period istorije. Umesto toga istorijski je važna činjenica da je na području juga Srbije, od Vranja do Kuršumlije, postojao četnički pokret Koste Milovanovića „Pećanca“, o čemu stoje autentični istorijski zapisi sadržani u istoimenoj biografskoj knjizi, koju su na osnovu autentičnih zapisa napisali autori dr Momčilo Pavlović i Božica Mladenović. U to vreme „Pećanac“ je služio vojni rok u Kraljevoj vojsci na području sela Kitka nadomak Vranja. U istom zapisu nigde se ne navodi bilo kakav kontakt koji bi Gavrilo Princip mogao, a po lokalnim navodima, trebalo da ima sa Kostom Milovanovićem kao „anarhičnim revolucionarem“, iz tog vremena koji se „ideološki i strateški“ naslanjao na uputstva Dragutina Dimitrijevića „Apisa“, i to činio sve do probijanja Solunskog fronta 1918. godine.

(Ne)postojeća fotografija

Novinar Danasa istražujući ovu temu u Vranju došao je do saznanja da postoji „tajna i do sada neobjavljena slika“ Gavrila Principa na kojoj on pištoljem uvežbava gađanje na području sela „Bele vode“, koje se nalazi na brdsko planinskoj teritoriji Vranja.

Tu sliku, sada dokument, navodno je do sada video uzak krug Vranjanaca, ali nikada do sada nije bila javno predočena istoričarima koji bi mogli da se uvere u njenu autentičnost, na osnovu koje bi mogla da se izvrši konkretna istorijska analiza o eventualnom boravku Gavrila Principa i njegovih pristaša na teritoriji vranjske opštine, a uoči atentata koji se desio 28. juna u Sarajevu.

– Ta slika, sasvim sigurno, postoji i čuva se u porodičnim arhivama starih vranjskih porodica, ali ja ne znam zašto nije i do sada predstavljena javnosti – kaže jedan od izvora Danasa, za ovu temu, koji nas je uputio na nekoliko adresa u Vranju gde nismo uspeli da fotografiju o navodnim vežbama Principa i drugova dobijemo ni na uvid, a kamoli za objavljivanje.