Šta su u Srbiji mislili o komunizmu pre Tita?

Prema izveštaju iz Skupštine Jugoslavije od 3. marta 1938. godine, koji prenosi predratno Vreme, vidi se da Kraljevina Jugoslavija “protiv komunističke propagande i dalje vodi najsavesniju brigu”.

U govoru tadašnjeg ministra unutrašnjih poslova stoji da su komunisti srećni što im mnogi građani pružaju podršku.

“Iako momentalno elan komunističke propagande nije najveći, mi ćemo nastaviti i i dalje budno paziti da stanemo na put tih prevratničkih, rušiteljskih i destruktivnih elemenata”, rekao je ministar Korašac pre 80 godina, samo sedam godina pre nego što je Jugoslavija i zvanično postala socijalistička zemlja.

Treba uzeti u obzir i da je Vlada Jugoslavije u tom trenutku bila optužena da pomaže i podržava naciste i da je protiv demokratije. Ministar se tako i brani u Skupštini:

„Ne smemo dozvoliti da nam se prebacuje da nismo za demokratiju ili da hoćemo diktaturu ili fašizam.“

Ovaj govor je, prenosi reporter Vremena, dobio aplauz desnice i tadašnjeg centra.

Vreme od pre 80 godina pokazuje kako su izgledale “bele” i “crne” knjige naroda i planova Evrope. Vreme piše o tadašnjoj Beloj knjigi odbrane u Velikoj Britaniji, kao i da je ova zemlja obezbedila do sada najveći budžet za avijaciju. U Beloj knjizi stoji da je za pet godina broj britanskih vojnika u pomorstvu povećan 25 odsto, kao i da će Ministarstvu odbrane te 1938. godine biti dodeljeno 102.720 funti.

Tu je sa druge strane Crna knjiga Rusije, u kojoj se piše o streljanima i ubijenima pre 80 godina za vreme vladavine Staljina. U tom trenutku na listi stradalih je 72 ljudi. Spisak je nastao, objašnjava se u tom trenutku, samo za broj ubistava „u poslednje vreme“.

List donosi i prepirku iz Skupštine Jugoslavije o odnosu Srba i Hrvata. Članaka nosi naziv “Mi znamo da prilike u Hrvatskoj nisu najidealnije, ali nisu ni tako očajne kao što pojedinci hoće da ih predstave”.

Celokupno izdanje može da se čita na linku Narodne biblioteke.

List Pravda donosi tekst o tome kako su Nemci 1938. godine tražili nove mitološke forme za ceremonije venčanja. Reporter prenosi kako su Nemci počeli da se venčavaju u paganskim gotskim kapelama kako je u međuvremenu vlast došla u sukob sa crkvom.

Bračni parovi bi, nakon što bi u opštini zaključili venčanje, odlazili u pagansku crkvu gde su partijske vođe držale govore, a drugovi iz partije učestvovali u ceremoniji. Piše se još da je u krugovima katoličkih i protestantskih Nemaca došlo do pobune, ali da je iz partije stigao odgovor u kojem se paganski običaji poštuju jer “niko ne brani Nemcima da idu u crkvu u koju žele”.

Pravda još piše o seljaku iz Vinkovaca koji se vratio u otadžbinu nakon 20 godina, a da u međuvremenu niko ništa o njemu nije znao. Ispostavilo se da mu je porodica već uveliko podigla spomenik u selu u blizini Vinkovaca.

Celokupno izdanje može da se čita na linku Narodne biblioteke.

List Danas svakoga dana prelistava glavne vesti na današnji dan pre 80 godina, tačnije 1938. godine. Predmet analize su dnevni listovi Vreme i Pravda, koji danas ne postoje. Ideja jeste da se čitaoci vrate u prošlost, da sa vremenske distance vide kako su izgledale vesti, ali i kako su novinari, pa i sami sugrađani, razmišljali u Srbiji u turbulentnom periodu između dva rata i pred sam početak Drugog svetskog rata. Pored političkih vesti, objavljivaćemo i društvene, ekonomske, ali i vesti iz domena zabave i sporta.

• Projekat je realizovan u saradnji i uz materijal iz digitalne arhive Narodne biblioteke Srbije i Univerzitetske biblioteke „Svetozar Marković“.