Stari majstor u novoj svetlosti

U jednoj kritičkoj analizi umetnosti i teorije umetnosti svoje epohe on je razvio umetnost koja fascinira svojim bogatstvom detalja i istovremeno novim delovanjem boja i svetlosti. Raskošno ilustrovana monografija Đovani Belini. Venecija i umeće posmatranja Johanesa Gravea (Johannes Grave: Giovanni Bellini. Venedig und die Kunst des Betrachtens, Prestel, 2018), prezentuje Belinijev opus od ranih početaka do njegovih remek-dela, kao što je čuvena Pieta (na kojoj Madona i Sv. Jovan pridržavaju mrtvog Hrista) i oltarske slike velikih formata.

Posmatranje detalja na brojnim slikama omogućuje da se prepozna izuzetan kvalitet Belinijevih slika. Širi značaj i kompleksnost njegovog dela ovde se osvetljavaju komparativno, na fonu kulturnog i ličnog okruženja izuzetnog venecijanskog umetnika.

Autor monografije, Johanes Grave profesor je istorijske nauke o slikarstvu i istorije umetnosti na Univerzitetu u Bilefeldu. U ovoj monografiji on opisuje razvoj Belinijevog opusa u sklopu sa njegovim ličnim i kulturnim okruženjem. Belini je sa oko 200 slika jedan od najvećih u eposi nazvanoj Quattrocento. Ali ovo nije indicija za njegovu izuzetnost. Da jedan umetnik mora biti divlji ovan napretka i razarač starih formi da bi važio za velikog, to je upravo reprojektovanje našeg vremena opsednutog inovacijama.

Đovani Belini izdanak je jedne slikarske dinastije koja potiče još iz poznog srednjeg veka koja je slikala madone sa detetom u beskrajnim varijacijama, kao i živopisala oltare, prevashodno tipa Sacra Conversazione, shodno potrebama naručilaca. On je značajni preteča svojih slavnih učenika Đorđonea i Ticijana.

Zasluga Đovanija Belinija sastojala se u estetskom preobražaju kultnih ikona u umetničke ikone. NJegova inovativnost sastojala se u afektivnoj dinamici (movimento d’animo) i dramatičnoj inscenaciji. Ovde se Grave oslanja na velikog nemačkog istoričara umetnosti Hansa Beltinga, koji je odnos slike i kulta tematizovao bolje no iko u tom fahu. Greve to egzemplarno pokazuje na početku svoje knjige, na primeru Allegoria sacra iz Uficija.

Ova knjiga tek nakon sistematičnog uvoda nudi čitaocu familijarnu Belinijevu pozadinu. Reč je o Gattamelata-oltaru koje je Đovani, zajedno sa svojim ocem Jakopom i bratom Đentileom, kao i više drugih slika živopisao za Basilica Sant Antonio u Padovi.

Graveova knjiga je raskošna i luksuzna monografija o genijalnom slikaru rane renesanse i ujedno paradni primer kako istorijsko-umetnička erudicija i znanje autora mogu da budu osnova za razumevanje slikarstva.