Stariji brat Lepenskog Vira

Prošle je godine dr Dušan Borić sa Univerziteta u Kembridžu, a u okviru projekta koji je radio zajedno s profesorom Milošem Jeftićem s beogradskog Filozofskog fakulteta, obilazeći lokalitete registrovane u velikoj kampanji u Đerdapu sedamdesetih godina 20. veka, na kilometar i po nizvodno od Lepenskog Vira na lokalitetu Vlasac na samom početku istraživanja došao do spektakularnih rezultata. Prošlogodišnji rezultati arheoloških istraživanja doprineli su da se srpsko-britanska istraživanja starijeg brata Lepenskog Vira, kakvu je reputaciju već stekao Vlasac, nastave i u naredne tri godine. Na startu se smatralo da su u pitanju obodi akumulacijom uništenog lokaliteta koji je otkriven 1970. i 1971. godine i delimično istražen. Radovima su tada rukovodili profesor Dragoslav Srejović i Zagorka Letica s Filozofskog fakulteta u Beogradu. Međutim, otkrivanje etažne grobnice i niza drugih grobova dovelo je tokom prošlogodišnjih istraživanja do zaključka da se Vlasac kao lokalitet širi i prostire i uz padinu. Već arheološka vrednost početnih nalaza obezbedila je i sva neophodna sredstva za nastavak istraživanja u iduće tri godine. Učinili su to Britanci, a podrška realizaciji projekta stigla je i od Ministarstva za nauku i zaštitu životne sredine, a tim naših i naučnika s Kembridža vodiće ova istraživanja. Ona će omogućiti da se javnosti prezentuju podaci kakvim su se aktivnostima bavili pripadnici kulture Lepenskog Vira, kako su živeli, čime su se hranili, kako su izgledali. Kako to objašnjava dr Dušan Borić, nova arheološka metodologija raspolaže neuporedivo većim mogućnostima, te je primenom metode radioaktivnog ugljenika u laboratoriji u Oksfordu mogla da se precizira starost Vlasca. Naime, ovaj je arheološki lokalitet ranijim istraživanjima bio lociran u mezolitski period i nedvosmisleno je ustanovljeno da prethodi Lepenskom Viru. Sada je, kako ističe dr Borić, definitivno utvrđeno da Vlasac velikim delom svoje sekvence i materijalom prethodi, ali i daje kontinuitet između mezolitskog i ranoneolitskog naseljavanja ove lokacije, kao i da je mestimično korišćen i u vreme Lepenskog Vira.

Ključno nalazište

U knjizi Vlasac – mezolitsko naselje u Đerdapu Dragoslava Srejovića i Zagorke Letice zabeleženo je i ovo: „U pozno leto 1970. godine, kada su radovi na istraživanju spomenika kulture u Đerdapu i na izgradnji hidroelektrane kod Gvozdenih vrata privođeni kraju, geolog dr Jelena Marković Marjanović otkrila je na obali Dunava, ispod profila terase Vlasac, nekoliko oblutaka sa tragovima okera i veći broj alatki od kamena, kosti i roga. Već na prvi pogled bilo je jasno da ovi predmeti potiču iz ranoholocenskog vremena i da se bliže vezuju za nalaze s Lepenskog Vira koji su tada predstavljali usamljenu pojavu u praistoriji jugoistočne Evrope. Stoga je Vlasac ocenjen kao izuzetno značajno arheološko nalazište. Istraživanje ovog lokaliteta nije se moglo odgađati jer se znalo da će se već u 1971. godini terasa Vlasac naći pod vodama Đerdapskog jezera. Odmah se pristupilo poslu. Republička komisija za naučna istraživanja i zaštitu spomenika kulture i prirode u Đerdapu donela je odluku da započnu arheološka istraživanja Vlasca. Već u jesen 1970. godine na Vlascu je istražena površina od 432 kvadratna metra. Ispod gustog spleta kupina i debelih naslaga sipara otkriven je i ispitan kulturni sloj sa ostacima raznovrsnih staništa, brojnim grobovima i obiljem pokretnih arheoloških nalaza koji su pokazali da je Vlasac ključno arheološko nalazište iz ranoholocenskog vremena na području Đerdapa i jedan od najznačajnijih mezolitskih lokaliteta u jugoistočnoj Evropi“.

Sasvim je sigurno da će ova istraživanja Vlasca doprineti da se o kulturi ljudi koji su pre više milenijuma naseljavali ovo područje znati mnogo više i da će slika o civilizaciji koja je nastajala na dunavskim obalama biti kompletnija.

Ulov ribara Momčila

Momčilo Đorđević , ribar iz Donjeg Milanovca, avgusta 2002. godine na arheološkom lokalitetu Vlasac našao je više predmeta koje je predao Muzeju u Majdanpeku.