Kako je JNA osvajala Hrvatsku i BiH za Srbe

Od kraja septembra 1991. pa do maja 1992. JNA je držala Dubrovnik u blokadi, tokom koje su grad i njegova okolina u više navrata granatirani. JNA je granatirala i druge gradove u Hrvatskoj, a početkom oktobra 1991. opkolila je i u potpunosti blokirala Vukovar. Na više različitih mesta na prostoru SAO Krajine JNA je osnivala mesta zatočenja u koja su odvodili meštane osvojenih sela.

Kada je reč o Bosni i Hercegovini (BiH), pored jedinica TO koje je kontrolisala, JNA je u BiH formirala i dobrovoljačke jedinice. Od nastanka Vojske Republike Srpske (VRS), jedinice u njenom sastavu su bile ustrojene na isti način kao i u JNA. Takođe, nakon formalnog povlačenja JNA, Generalštab Vojske Jugoslavije je dostavljao oružje, municiju i materijalna sredstva VRS i Srpske vojske Krajine (SVK).

Ovo su samo neki od nalaza desetog Dosijea Fonda za humanitarno pravo (FHP) pod nazivom „JNA u ratovima u Hrvatskoj i BiH“, koji će danas biti predstavljen u Medija centru. Reč je o najobimnijem dosijeu FHP-a, koji obuhvata period od kraja 80-ih godina, pa sve do maja 1992. i bavi se pripremom JNA i političkih struktura SFRJ i Srbije za ratove, kao i učešćem JNA u sukobima i njenim doprinosom ostvarenju ratnih ciljeva rukovodstava Republike Srbije, Republike Srpske Krajine i Republike Srpske.

Prvi deo Dosijea posvećen je ulozi JNA u ratu u Hrvatskoj. Detaljno su opisani primeri vojnih akcija iz 1991. u kojima je JNA počinila ratne zločine ili pripremila teren da ih počine srpske jedinice sa kojima je zajedno delovala. U Dosijeu se ističe da je od marta pa do leta 1991. trajala „neutralna“ faza učešća JNA u sukobu u Hrvatskoj, pa se njena uloga ogledala u tome da „razdvaja“ sukobljene strane – MUP Hrvatske i Miliciju SAO Krajine, stvarajući tampon zone.

„Međutim, stvaranje tampon zona je bio deo obrasca kojim se osvajala teritorija Hrvatske… Prelomni događaj u pogledu otvorenog stavljanja JNA na srpsku stranu odigrao se u avgustu 1991. prilikom napada na selo Kijevo u opštini Knin. Odluku da se izvrši napad doneli su zajedno ministar unutrašnjih poslova SAO Krajine Milan Martić i JNA“, piše u Dosijeu.

Navodi se i da je od kraja septembra 1991. pa do maja 1992. JNA držala Dubrovnik u blokadi, tokom koje su grad i njegova okolina u više navrata granatirani.

„To je rezultiralo uništavanjem kulturnog nasleđa i razaranjem stambenih kuća u samom gradu, ali i ubistvom oko 50 civila“, piše u Dosijeu, a kada je reč o Vukovaru, ukazuje se da je grad osvajan tokom tromesečne opsade, od avgusta do novembra 1991. uz upotrebu teškog naoružanja i učešće oko 15.000 pripadnika JNA i srpskih dobrovoljaca potčinjenih Operativnim grupama JNA – Jug i Sever.

Dodaje se da je početkom oktobra 1991. godine JNA opkolila i u potpunosti blokirala Vukovar, a potom zajedno sa srpskim dobrovoljačkim jedinicama koje je kontrolisala, ušla u grad.

„U periodu od avgusta 1991. do početka 1992. JNA je, zajedno sa pripadnicima TO, Milicijom SAO Krajine i dobrovoljačkim jedinicama, sprovodila sistemski i široko rasprostranjen napad na pretežno hrvatska sela na Baniji, u Lici i severnoj Dalmaciji… Od 16. do 23. septembra 1991. granatiran je Šibenik, sa položaja pod kontrolom 9. korpusa JNA… Tokom septembra i oktobra 1991. JNA je topovima, minobacačima i haubicama granatirala Zadar i njegovu okolinu, a napad je naredio pukovnik Momčilo Perišić, tadašnji komandant Artiljerijsko-školskog centra JNA u Zadru“, navodi se u Dosijeu.

Takođe, FHP naglašava da je na više različitih mesta na prostoru SAO Krajine JNA osnivala mesta zatočenja u koja su odvodili meštane osvojenih sela.

„Po pravilu, ova mesta zatočenja su bila pod kontrolom JNA, a neka od njih obilazili su oficiri JNA, uključujući načelnika Štaba, kasnije komandanta 9. korpusa JNA Ratka Mladića“, piše u Dosijeu FHP-a.

Zauzimanje opština u BiH

Nakon povlačenja iz Hrvatske tokom prvih meseci 1992. JNA je težište svojih vojnih aktivnosti prebacila u BiH, te se u drugom delu Dosijea opisuje kako je JNA na početku rata u BiH učestvovala u zauzimanju bosansko-hercegovačkih opština, ponovo za račun srpske strane i u saradnji sa Srpskom demokratskom strankom iz BiH.

„Opštine u čijem je zauzimanju učestvovala JNA postale su potom deo ratne teritorije Srpske republike BiH, kasnije preimenovane u Republiku Srpsku… Pored jedinica TO koje je kontrolisala, JNA je u BiH formirala i dobrovoljačke jedinice koje su takođe bile pod njenom komandom. U martu 1992. dobrovoljačke jedinice su brojale nešto manje od 70.000 ljudi. Kao i Bijeljina, opština Zvornik je bila u zoni odgovornosti 17. korpusa JNA pod komandom general-majora Save Jankovića“, piše u Dosijeu.

Generalštab VJ dostavljao oružje

„Na sednici krnjeg Predsedništva SFRJ, 4. maja 1992, doneta je odluka o povlačenju pripadnika JNA, građana SR Jugoslavije, iz BiH do 19. maja 1992. Od nastanka VRS, jedinice u njenom sastavu su bile ustrojene na isti način kao i u JNA. U praksi je to značilo da su delovi jedinica JNA koji su ostali u BiH nakon formalnog povlačenja, samo promenili naziv i postali jedinice novoformirane VRS, dok su struktura i komandanti ostali isti. Vojna i logistička pomoć je realizovana preko Generalštaba VJ. Generalštab VJ je dostavljao oružje, municiju i materijalna sredstva VRS i SVK. Takođe, Generalštab je pružio tehničku i operativnu pomoć oko izrade, proizvodnje i testiranja naoružanja“, ističe FHP u svom najnovijem dosijeu.