Šešelj i SRS glavni zagovornici zločina nad Hrvatima u Vojvodini

Kampanja je rezultirala proterivanjem nekoliko desetina hiljada Hrvata iz Vojvodine. Nasilje nad Hrvatima u Vojvodini uključivalo je napade na privatnu imovinu i verske objekte, pretnje, fizičke napade i ubistava. Glavni zagovornici i inspiratori kampanje zastrašivanja i pritisaka na hrvatsko stanovništvo u Vojvodini bili su Vojislav Šešelj i njegova Srpska radikalna stranka (SRS). Iseljavanje hrvatskih porodica vršeno je pod pritiskom različitih grupa bliskih SRS, sastavljenih od lokalnog stanovništva i militantnog dela srpskih izbeglica iz Hrvatske, kao i pripadnika dobrovoljačkih jedinica iz Srbije koje su učestvovale u ratovima u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini (BiH). Kampanja zastrašivanja odvijala se uz znanje i prećutno odobravanje političkih struktura Republike Srbije.

Ovo su glavni navodi u najnovijem Dosijeu „Zločini nad Hrvatima u Vojvodini“, koji je Fond za humanitarno pravo (FHP) dnas predstavio u beogradskom Medija centru. Kako je istaknuto, dokazi predstavljeni u ovom Dosijeu pokazuju da su u pojedinim aktima nasilja nad Hrvatima učestvovali i pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Republike Srbije, te da je u prisilnom iseljavanju vojvođanskih Hrvata značajnu ulogu je imao i Resor Državne bezbednosti (RDB) MUP-a Republike Srbije.

U FHP-u naglašavaju da su u ovom Dosijeu predstavljeni dokazi o događajima u vojvođanskim opštinama (Ruma, Šid, Stara Pazova, Inđija, Petrovaradin i Apatin) u kojima su pritisci na Hrvate da se isele bili najsnažniji i u  kojima je etnička slika najviše izmenjena. Dosije se zasniva na izjavama svedoka i porodica žrtava datih FHP-u, dokumentima RDB-a Srbije, presudama sudova u Srbiji, dokumentima koji su kao dokaz izvedeni pred MKSJ i medijskim prilozima.

„Proterivanje hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva vršeno je širom Vojvodine po istom ili sličnom obrascu, što sugeriše da se odvijalo po prethodno utvrđenom planu. Najpre bi se u naseljima nastanjenim hrvatskim stanovništvom pojavila lica nepoznata meštanima, koja su obilazila kuće lokalnih Hrvata i raspitivala se kod vlasnika za mogućnost zamene imovine. To je bilo praćeno telefonskim pretnjama, objavljivanjem i slanjem pretećih letaka i pisama, ispisivanjem pretećih grafita, javnim prozivkama pojedinačnih ljudi i upadima u kuće, a zatim i podmetanjem eksploziva i bacanjem bombi. Pored navedenog, zabeleženi su slučajevi fizičkog nasilja nad vojvođanskim Hrvatima, kao i slučajevi ubistava hrvatskih stanovnika. Na javnim skupovima, najčešće u organizaciji SRS, Hrvatima su upućivane pretnje, kao i ultimatumi za iseljenje. Pored toga, na postojanje plana za proterivanje ukazuje i interni dokument RDB Srbije iz oktobra 1995. godine, u kojem se navodi da je u Vojvodini registrovana delatnost srpskih militantnih grupa koja je sračunata „na podsticanje za etničko čišćenje“ i „iseljenje lica hrvatske i muslimanske nacionalnosti“, piše u Dosijeu.

Takođe, navodi se, u presudi Okružnog suda u Sremskoj Mitrovici iz aprila 1996. godine navodi se da je ubistvo jedne hrvatske porodice i građanina slovačke nacionalnosti počinjeno kao deo plana da se „ozbiljnim pretnjama i prinudom“ izvrši „pritisak na Hrvate i na pripadnike drugih nesrpskih nacionalnosti“. u Vojvodini, da bi se „ubrzalo prvenstveno iseljavanje Hrvata, ali i drugih nesrpskih nacionalnosti naklonjenih Hrvatima“.

FHP ukazuje da je u periodu između dva popisa stanovništa, 1991. i 2002. godine, na teritoriji Vojvodine primetno smanjenje broja Hrvata i drugog nesrpskog stanovništva. Do smanjenja broja Hrvata došlo je u 39 od 45 opština u Vojvodini, a na teritoriji cele Vojvodine broj Hrvata smanjio se za 18.262, odnosno za 24 odsto.

Ivana Žanić iz FHP-a, rekal je da je Vojislav Šešelj eksplicitno pozivao na progon hrvatskog stanovništva u Vojvodini, podsećajući na jedan od njegovih govora koji je odigrao u aprilu 1992. godine kada je rekao: „Po istom onom pravu po kojem je Tuđman proterao Srbe iz Hrvatske mi ćemo Hrvate iz Srbije“. Žanić je podsetila i na najpoznatiji Šešeljev govor u Hrtkovicma u maju 1992. godine, kada je rekao da za Hrvate u Hrtkovcima nema mesta, pozivajući građane tog mesta de se „otarase svojih komšija hrvata“. Nakon toga, dodala je Žanić, iz Hrtkovca je otišlo 450 hrvatskih porodica. Ona je istakla i da će FHP podneti krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine Srbije povodom nestanka braće Mate i Ivice Abjanović iz sela Morović. Žanić je podsetila i da je prošle godine FHP podneo krivičnu prijavu zbog ubistva hrvatske porodice Matijević, koju je Tužilaštvo za ratne zločine odbacilo nakon samo mesec dana tvrdeći da nije nadležno.

Jovana Kolarić, autorka Dosijea, istakla je, između ostalog, da je FHP imao uvid u 266 ugovora o razmeni imovine između Hrvata i Srba, od kojih je 16 sklopljeno na hrvatskom primorju, a samo osam u Zagrebu, aludirajući na kritike srpske strane da su Srbi dobijali imovinu Hrvata isključivo u selima, a Hrvati imovinu Srba na hrvatskom primorju.

Vesna Abjanović, ćerka Mate Abjanovića, koji je nestao zajedno sa bratom Ivicom iz sela Morović 23. oktobra 1991, ispričala je, između ostalog, kako i dan danas ne zna šta se desilo sa njenim ocem i stricem, kao i da njena porodica nikad od države Srbije nije dobila nikakvu informaciju u vezi sa njegovim nestankom.

(U sledećem broju Suočavanja objavićemo intervju sa Vesnom Abjanović).

Logori u Srbiji

Od septembra 1991. do avgusta 1992. na teritoriji Srbije JNA je oformila više logora za Hrvate: u Stajićevu kod Zrenjanina, u kasarni JNA u Zrenjaninu, u Begejcima kod Žitišta, u Kazneno-popravnom zavodu u Sremskoj Mitrovici, u vojnom zatvoru u Šidu, u Kazneno-popravnom zavodu i Vojnom zatvoru u Nišu, Aleksincu, kao i u Vojno-istražnom zatvoru u Beogradu i u podzemnim objektima Instituta za bezbednost na Banjici u Beogradu. U ove logore su dovedeni hrvatski civili i vojnici sa područja Vukovara, Osijeka i Vinkovaca. Ukupan broj zarobljenika u ovim logorima bio je oko 7.000. Među njima se nalazio i do danas neutvrđen manji broj Hrvata iz Vojvodine. Zarobljenici u ovim logorima bili su izloženi torturi, izgladnjivanju i ponižavanju. Bili su prinuđeni da spavaju na betonu, a hrana je bila oskudna i lošeg kvaliteta. Stražari su zarobljenike tukli palicama, kundacima pušaka, rukama i nogama.

Ubistva

* Krešimir Herceg (1938), Hrvat iz šidskog sela Višnjićevo, ubijen je 7. novembra 1991. kod ulaza u Višnjićevo iz pravca sela Morović.

* Živan Marušić (1939), Hrvat iz sela Jamena u opštini Šid, ubijen je u dvorištu porodične kuće 23. februara 1992.

* Članovi hrvatske porodice Matijević – Ana (1932), Jozo (1931) i njihov sin Franjo (1971) – iz šidskog sela Kukujevci ubijeni su u selu Mohovo u Hrvatskoj u aprilu 1992. kada su odvedeni iz porodične kuće.

* Mijat Štefanac (1951), Hrvat, meštanin sela Hrtkovci, ubijen je 28. juna 1992. u ataru Golomača između Nikinaca i Hrtkovaca, u opštini Ruma.

* Bračni par Nada i Stevan Guštin ubijen je u porodičnoj kući u vojvođanskom mestu Bač, u noći između 2. i 3. avgusta 1992.

* Dana 9. aprila 1993, u večernjim satima, u šidskom selu Sot ubijen je Stevan Krošlak (1940). Bio je Slovak, ali je percipiran kao neko ko pomaže „ustašama“ i likvidiran je.

* Bračni par Agica (1943) i Nikola (1940) Oskomić i Nikolina tetka Marija Tomić (1906), meštani sela Kukujevci u opštini Šid, ubijeni su u porodičnoj kući u noći između 29. i 30. jula 1993.

* Marija Purić (1966), Hrvatica iz sela Golubinci u opštini Stara Pazova, ubijena je 6. februara 1994. u porodičnoj kući.

* Živko Litrić (1936), Hrvat iz Kukujevaca, ubijen je 12. avgusta 1995. u porodičnoj kući u tom selu u ulici Vuka Karadžića.