Između 1991. i 1996. godine na teritoriji Srbije formirano je oko 30 logora za Hrvate, Bošnjake i ostale nesrbe, među kojima je, osim pripadnika hrvatske vojske i Armije BiH, bilo i mnogo civila.
Zarobljenici u tim „sabirnim/prihvatnim centrima“, kako su u Srbiji nazvani, bili su izloženi višemesečnoj torturi, pretnjama, fizičkom, psihičkom i seksualnom zlostavljanju, izgladnjavanju. Iako je Srbija time prekršila niz ratifikovanih mirovnih konvencija, nijednim postupkom pred domaćim sudovima nije se utvrđivala odgovornost pripadnika srpskih vojnih i policijskih jedinica.
U pet najvećih logora, Begejci, Stajićevo, KPZ Sremska Mitrovica, KPZ Niš i VIZ Beograd, koje je Vojna bezbednost JNA formirala od oktobra 1991. do avgusta 1992, bili su smeštani hrvatski zarobljenici. Još dva veća logora, u koje su Državna bezbednost Srbije i Ministarstvo unutrašnjih poslova od jula 1995. do aprila 1996. zatvarali Bošnjake, nalazila su se u Šljivovici i Mitrovom Polju.
U prvoj grupi logora bili su Hrvati i drugi nesrbi koje su snage JNA zarobile u Vukovaru, Osijeku i drugim naseljima. Većina zarobljenika su bili civili, među njima i desetine žena, koji nisu hteli da napuste svoje domove. Prema tvrdnjama tajnih službi JNA, odluku o formiranju logora doneo je general armije Veljko Kadijević, uz saglasnost državnog i vojnog rukovodstva tadašnje SFRJ. Ovi improvizovani zatvori bili su opasani bodljikavom žicom, a uslovi za boravak u njima nisu bili ni minimalni. Nije bilo mokrih čvorova, neke prostorije su bile bez prozora, a neke su imale samo go beton. Obroci su bili dovoljni tek za preživljavanje. Prema svedočenju zarobljenika, oficiri i pripadnici tajnih službi svakodnevno su ih ispitivali i tukli kako bi iznudili priznanje o učešću u vojnim jedinicama i ratnim zločinima, a nekoliko logoraša je podleglo povredama. Kroz ove vojne zatvore prošlo je oko 7.000 zarobljenika.
Iako su se vojnici međusobno oslovljavali nadimcima, imena odgovornih za torturu logoraša su uglavnom poznata. Udruga „Vukovar 1991“ podnela je krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine u Srbiji još 2008, ali se Tužilaštvo nikad nije bavilo ovim predmetom.
Krajem jula 1995. oformljeni su logori Šljivovica kraj Čajetine i Mitrovo Polje, nadomak Aleksandrovca, gde su zatvarani Bošnjaci koji su prebegli sa područja Srebrenice i Žepe koje je zauzela Vojska Republike Srpske. Oko 800 Bošnjaka je u to vreme prešlo Drinu i predalo se jedinicama Vojske Jugoslavije i srpske policije. Većina zarobljenika je pripadala Armiji BiH, ali je bilo i civila, kao i više desetina maloletnih dečaka. I pre nego što su raspoređeni u logore, zarobljenici su na različite načine zlostavljani, pre svega od pripadnika MUP-a. Logori Šljivovica i Mitrovo Polje bili su napuštene barake, bez prozora, kreveta i mokrog čvora, pa nije bilo uslova za održavanje osnovne higijene. Iako su pripadnici lokalnih policijskih organa koji su čuvali i upravljali ovim „prihvatnim centrima“ izjavljivali da nije bilo zlostavljanja, brojna su svedočenja zatvorenika o fizičkoj i psihičkoj torturi kojoj su bili izloženi, o izgladnjavanju, ponižavanju i seksualnom nasilju, a tri logoraša su umrla od posledica mučenja. Takođe su posvedočili da paketi s hranom i sredstvima za higijenu koje je Crveni krst slao u ove logore nikada nisu stizali do zatvorenika.
Na osnovu svedočenja logoraša, koji i danas trpe posledice torture, svedočenja pripadnika VJ i MUP-a, kao i brojne dokumentacije do koje se moglo doći, a iz koje se vidljivo da je vojni i državni vrh znao šta se dešavalo sa zatočenim Bošnjacima, Fond za humanitarno pravo je Tužilaštvu za ratne zločine podneo krivičnu prijavu za zločine počinjene u ovim logorima. Međutim, Tužilaštvo je odbacilo prijavu, i pred domaćim sudovima se nijedan predmet u vezi sa ovim delima nije razmatrao.
Predstavka u ime 67 bivših logoraša podneta je i Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu, ali je i ona odbačena iz formalnih razloga, dok se Međunarodni sud pravde (MSP) i Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) nisu bavili ovim zločinima.
Očekuje se da će pred otvorenim poglavljima 23 i 24 Tužilaštvo, posebno sada kada je i mesto tužioca za ratne zločine popunjeno, ozbiljnije shvatiti potrebu za istragom zločina koji su se dogodili u ovim logorima između 1991. i 1996, i kojima je Srbija prekršila brojne mirovne konvencije koje je ratifikovala.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
