Bogoslovsko izdavaštvo u Nišu – gde je pre dve decenije nastao Centar za crkvene studije, a u međuvremenu se izrodili još Međunarodni centar za pravoslavne studije (2013) i Centar za vizantijsko-slovenske studije (2015) – postalo je takoreći zajednički poduhvat ovih institucija.
„Vezu ova tri centra najbolje ilustruje slogan sa korice kataloga izdanja – Tri centra – jedna misija. Ujedinjuje ih jedna ideja i jedan zadatak: naučno istraživanje i afirmacija i kroz izdavaštvo pravoslavne duhovnosti. Ova zajednička ideja često rezultira i zajedničkim izdanjima“, kaže za Danas Dragiša Bojović, profesor Univerziteta u Nišu, koji se nalazi na čelu sva tri niška centra i urednik je njihovih izdavačkih delatnosti.
Uz 18. broj časopisa Crkvene studije, koji izdaje istomeni centar, sve tri institucije su zajedničkim trudom nedavno objavile više naslova koji pomeraju granice bogoslovskog izdavaštva.
Reč je o tri zbornika radova – Osam vekova SPC u Crnoj Gori, Misao i misija svetog Justina Popovića i Istočnici srpskog srednjeg veka.
Listi treba dodati i nepoznato delo Grigorija Božovića Sava Nemanjić – prvi arhiepiskop i preosvetitelj Srbije, antologiju srpske teotokološke poezije Raduje se, jer Te srpska usta hvale Dragiše Bojovića, čiji je bogoslovski doprinos tema posebne knjige Jedina svetlost koja se nije srela sa tamom.
Tematski zbornik Osam vekova SPC u Crnoj Gori – od Zetske episkopije do Mitropolije crnogorsko-primorske, pojavio se posle prošlogodišnjih političkih promena u ovoj bivšoj jugoslovenskoj repubici, u kojima je crkva imala pokretačku ulogu.
Srednjovekovna duhovnost Nemanjićke Zete (Zetsku episkopiju osnovao je 1220. Sveti Sava) obrađena je u viša autorski radova i predstavlja uvod u novije doba objašnjavajući odnose, kultove i događaje koji su i danas predmet istorijskih preispitivanja.
Posebno su značajni tekstovi koji se bave pitanjem autokefalnosti, jedne od nerešenih svepravoslavnih tema do danas.
Završnica su ultra aktuelne teme koje se tiču položaja SPC u Crnoj Gori, dok je ličnost pokojnog mitrpolita Amfilohija (Radovića) osvetljena kroz njegovu poeziju i bogoslovske veze sa duhovnim ocem svetim Justinom Ćelijskim i učenjem svetog Grigorija Palame.
Urednici međunarodnog tematskog zbornika Misao i misija svetog Justina Ćelijskog su Vladimr Cvetković sa Instituta za filozofiju i društvenu teoriju UB i Bogdan Lubardić sa Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta. Povod za objavljivanje zbornika su 125 godina od rođenja i četiri decenije od smrti arhimandrita Jsutina Popovića (1894-1979), koga je 2010. SPC kanonizovala.
Radovi su sistematizovani u šest poglavlja koja govore o odnosu Justina Popovića prema ekumenizmu, Dostojevskom, Zapadu, njegovoj antropologiji, Justinu Popoviću agiografu – piscu žitija svetih, propovedniku, dogmatičaru, liturgu, kao i o valorizaciji i recepciji njegovog dela.
Zbornik sadrži i popis svih autora radova sa biografijama.
Treći niški zbornik sadrži radove ruskog istoričara i slaviste Anatolija A. Turilova Istočnici srpskog srednjeg veka koje su sa ruskog preveli Tatjana Subotin Golubović, Vasilije Stoiljković i Tatjana Vuletić.
Reč je o tekstovima koji su nastali od sredine 1990-ih godina do početka druge decenije 21. veka.
Posvećeni su temama koje su manje zastupljene u istorijskim i filološkim istraživanjima srpskih naučnika, a nastali su na osnovu izučavanja rukopisa u zbirkama u Moskvi, Sankt Peterburgu, Beogradu i Svetoj Gori.
Teotokološka poezija je srpski rečeno slovo o Presvetoj Bogorodici, a u antologiji Dragiše Bojovića Raduj se, jer Te srpska usta hvale sabrana je molitvena poezija srpskih pesnika od 11. do 21. veka posvećena Majci Božijoj.
Profesor Bojović u predgovoru ove antologije ističe da „u srpskoj književnosti ne postoji takav kontinuitet kad je reč o temi o kojoj se, kao o Presvetoj Bogorodici, neprestano pevalo čitav milenijum“.
On smatra da je „zahvaljujući teotokološkoj poeziji srpska književnost zadržala svoju hrišćansku nit odolevajući na taj način onome što je prolazno i nestalno i na egzistencijalnom i na umetničkom planu“.
U antologiji su sabrane molitve i stihovi 52 pesnika od Dimitrija Sinaita, Domentijana, Dimitrija Kantakuzina… preko Laze Kostića, vladike Nikolaja i Justina Ćelijskog do Vaska Pope, Ljubomira Simovića, mitropolita Amfilohija, Matije Bećkovića, Slobodana Rakitića, monahinje Stefane, čije se molitvene ispovesti porede sa njenim srednjovekovnim prethodnicama – monahinjom Jefimijom, u svetu Jelenom Mrnjavčević i Jelenom Balšić.
Među novim knjigama je i ruski prevod kandidatske disertacije na temu Sava Nemanjić – prvi arhiepiskop i prosvetitelj Srbije koju je profesor Prizrenske bogoslovije, jedan od vođa srpskog pokreta u Makedoniji, nacionalni radnik i poslanik Grigorije Božović 1905. odbranio na Moskovskoj duhovnoj akademiji.
Smatra se da je ostala nepoznata javnosti delom i zbog političkih okolnostiti – Oktobarskog prevrata u Rusiji i činjenice da su nove komunističke vlasti u Jugoslaviji streljale Božovića uoči Božića 1945. zbog izdaje. Rehabilitovan je 2008, a njegovu disertaciju o Svetom Savi, posle više od jednog veka preveo je na srpski jezik Nenad Blagojević.
Crkvene studije
Prema rečima profesora Bojovića, izdavačka koncepcija tri niška bogoslovska centra i njihov izdavački plan uvek su rezultat stvaralačkog i naučnog objedinjavanja autora iz zemlje i inostranstva, u čemu važnu ulogu ima i časopis Crkvene studije. Poslednji, 18 broj Crkvenih studija na više od 500 strana sadrži autorske radove na temu bogoslovskog jezika, tekstova Grigorija Palame i Grigorija Nizijanzina do dekonstrukcije episkopocentrizma mitrpolita Jovana Zizijulasa, arhijereja Carigradske patrijaršije vrlo uticajnog među pojednim srpskim vladikama, kao i analize Vašingtonskog sporazuma kroz prizmu crkvenog pitanja i SPC.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
