U slavu izginulih „div junaka“ Šumadije

Ovaj dan obeležen je u prisustvu predstavnika grada Kraljeva predvođenih zamenikom gradonačelnika Vukmanom Rakočevićem i pomoćnikom gradonačelnika Sretenom Jovanovićem, te predstavnicima Vojske Srbije, Odreda žandarmerije u Kraljevu, Policiske uprave Kraljevo i učenika i nastavnika osnoven škole „Jovan Cvijić“ iz ovog sela, a među zvanicama bio je i župnik katoličkog hrama Svetog Mihaela Arkanđela u Kraljevu Anton Kragol.

Dan oslobođenja Kraljeva u I svetskom ratu, 22.oktobar, obeležava se drugu godinu za redom centralnom proslavom kraj Spomenika izginulih, pomrlih i nestalih junaka parohije Sirčanske od 1912. do 1918. godine, u porti crkve Svetog proroka Ilije u Sirči.

Kraljevo ima nekoliko desetina spomen obeležja posvećenih učesnicima Balkanskih i I svetskog rata, a na spomeniku u Sirči građenom u periodu od 1922. do 1926. godine, na inicijativu ondašnjeg učitelja Dragomira Milanovića, uklesana su imena palih vojnika iz Sirče (71), iz Oplanića (55), iz Popovića (24), iz Trgovišta (18), iz Šumarica (11), iz Musine Reke, iz Vitanovca, iz Vitkovca, iz Lađevca po jedan. Iz Miločaja i Mianče (oni koji su inače živeli u Sirči) po dva, iz Milavčića dva, iz Adrana tri, i iz Kraljeva dva.

Spomenik rađen po projektu arhitekte ondašnjeg Ministarstva građevine Svetozara Jovanovića građen je, u osnovi, od poznatog sirčanskog kamena i delom od mermera. Svečano je otkriven na Petrovdan 12. jula 1926. godine u prisustvu ličnog izaslanika Kralja Aleksandra I.

Izginuli ratnici čija imena se nalaze na ovom spomeniku su bili vojnici X pešadijskog puka „Tanasko Rajić“ čije je mirnodopsko sedište bilo u Čačku, a koji je ratovao u sastavu Šumadijske divizije II srpske armije.

Za samo 38 dana neprekidnih borbi sprpska vojska stigla je sa Solunskog fronta do Kraljeva pa je tako konjička patrola kapetana Jovanovića iz Izviđačkog eskadrona, drugog konjičkog puka Konjičke divizije Prve armije, 22. oktobra 1918. godine, oko 19 časova, pregazila Ibar, pokraj spaljenog drvenog mosta i ušla u Kraljevo dočekana cvećem i radošću jer je tako okončana trogodišnja okupacija Kraljeva.

Dve hiljde žitelja ili tek polovina od broja stanovnika koje je Kraljevo imalo novembra 1915. kada je okupirano od strane Austro-Ugara radovalo se slobodi i tugovalo za žrtvama.

Žrtava, u Srbiji, tokom Prvog svetskog rata bilo je mnogo. Od oko četiri miliona stanovnika izginulo je 1.247.435, što je bilo 28 odsto od celokupnog broja stanovnika 1914. godine a bezmalo 60 odsto muške populacije. Od ovog broja 402.435 vojnika i oficira zauvek je ostavilo svoje kosti na ratištima na kojima je vojevala srpska vojska.

O kakvim ratnicima se radi najrečitije govore reči njihovog neprijatelja, feldmaršala Augusta fon Makenzena koji je krajem 1915. godine komandovao grupom armija tri države (Nemačke, Austro-Ugraske i Bugarske) koje su, tada, okupirale Srbiju.

Jedan takav vojskovođa koji je, odmah po okupaciji Beograda naredio da se sahrane svi izginuli srpski vojnici na Topčideru i da se napravi spomenik na kome je, na nemačkom i srpskom, napisano „Ovde počivaju srpski junaci“ je, jedne prilike izgovrio i: „Ja neobično cenim i volim vas iz Šumadije. Vi ste herojski narod, pun časti i ponosa, narod velike i sjajne budućnosti.”