Marina Kotarac/Foto: Ana Milošević/DanasNekoliko desetina metara uz užičko Dovarje, stanovnici nekadašnjeg Kapedunuma, svakodnevno prolaze kraj jednog od retkih svedočanstava rimskih osvajačkih pohoda, žrtvenika posvećenog tračkom konjaniku, nastalom u periodu od drugog do četvrtog veka nove ere.
Konjanik u ruci drži nešto što bi mogao biti mač, ali posle mnogo godina koje je tabla provela na otvorenom, njeno tumačenje nije jednostavno. Prolaznici, osim onih dobro informisanih kojima je to struka, detalj koji svedoči o dalekom istorijskom periodu, uglavnom i ne primećuju.
Prva ploča na koju mogu naići, nalazi se nekoliko desetina metara uz Dovarje, sa leve strane i ugrađena je u zid koji je podignut 1961. godine. Užički Narodni muzej, čiji je rad na zaštiti rimskog nasleđa nedavno nagrađen Međunarodnom nagradom za zaštitu i očuvanje rimskog kulturnog nasleđa – ISTER IBP Awards, osnovan je dve godine kasnije.
Tako je rimski žrtvenik, uz još tri rimske table koje su u zid ugrađene tridesetak metara dalje, postao jedan od retkih rimskih spomenika na otvorenom, na području grada.
„Ovi antički epigrafski spomenici, napravljeni su za vreme Rimljana, a prvi ih je evidentirao i pročitao naš istoričar, klasični filolog i arheolog, Nikola Vulić“, kaže za Danas arheolog Narodnog muzeja u Užicu, Marina Kotarac.
Spomenici su pronađeni početkom dvadesetog veka, kada su preneti u dvorište gimnazije, gde su ostali sve do 1961. godine, kada su ugrađeni u zid uz užičko Dovarje.
Od četiri spomenika, tri su žrtvenici, a jedan je nadgrobna ploča.
„Žrtvenici su obično posvećivani nekom nekom božanstvu. Kako je teritorija današnjeg Užica tada pripadala provinciji Dalmacija, ovuda je prolazilo mnogo vojske, putem koji je vodio od Dubrovnika ka Nišu“, objašnjava sagovornica Danasa.
Od nje saznajemo i da je u Visibabi, kod Požege, verovatno bio veliki vojni logor, odnosno, kastrum, koji je čuvao granicu tadašnje Dalmacije. Vojnici su prinosili žrtve i podizali spomenike, žrtvenike, nadajući se da će imati uspeha u ratu.
„Žrtvenici imaju akroterije, niska postolja i one su uvek ukrašene biljnim motivima, poput bršljana ili vinove loze, u zavisnosti od toga kom bogu su posvećene“, kaže Marina Kotarac i objašnjava da je reč o periodu velikih osvajanja različitih provincija, što je uslovilo stapanje vojske sa tri kontinenta, pa samim tim i „mešanje“ različitih božanstava u koja su vojnici verovali.
Rimske spomenike na otvorenom, skoro u samom centru Užica, sada je teško pročitati, a zub vremena i vremenski uslovi iz dana u dan sve više uglačavaju stari kamen. Ipak, istoričar Nikola Vulić, svojevremeno je uspeo da protumači nešto interesantno.
„On je tada pročitao skraćenicu „K“ ili „Kap“, koju je protumačio kao Kapedunum. Ukoliko je tako, to bi bilo i prvo pominjanje Užica, dok je bilo Kapedunum. Na žalost, u to ne možemo biti sasvim sigurni“, kaže arheološkinja Narodnog muzeja.
Jedna od četiri table, zapravo je nadgrobni spomenik vojniku. Iako je oštećena, pretpostavlja se da na njoj, kao i na ostalim poput nje, piše o kom vojniku je reč i kojoj je kohorti, odnosno vojnoj jedinici pripadao.
Specifičnost ovih ostataka rimskog nasleđa leži u činjenici da su jedini svedoci tog perioda na otvorenom, na području grada, jer u Zlatiborskom okrugu, uglavnom su van gusto naseljenih zona.
Osim toga, u Užicu ih nema mnogo, jer užička dolina je oduvek bila previše izložena pogledima sa prilaznih puteva, što za vreme velikih osvajačkih pohoda, nije predstavljalo prednost.
Osim ovih spomenika i rimskog nasleđa koje se čuva u lapidarijumu Narodnog muzeja, antičkih ostataka na području Užica ima u Biosci, Kremnima i pre svega u Staparima, koji su višeslojno nalazište, od praistorije do srednjeg veka.
Iz užičkog muzeja kažu da se nadaju da će uskoro biti u mogućnosti da i ove antičke epigrafske spomenike prenesu u svoj lapidarijum i zaštite od daljeg propadanja.
U njemu je izložen deo epigrafske zbirke muzeja, odnosno spomenici sa teritorije Kosjerića, Požege, Užica, Nove Varoši i Prijepolja.
Reč je o 23 nadgrobna spomenika, cipusa, kocke i stele, zatim o žrtvenicima, slobodnim figurama lavova, korintskom kapitelu i fragmentima mermernih antičkih stubova.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
