Stalna magla u Valjevu Foto: Lokalni odgovorValjevci se tačno sto dana od početka godine guše u zagađenom vazduhu. To je informacija koja se danas može pročitati na sajtu Ekstremna ekologija, na kojoj su zvanični podaci Agencije za zašitu životne sredine.
– Polako ističe još jedna zagušljiva godina, a rešenje jednog od najznačajnijih problema u Valjevu nije na vidiku, kaže za Danas Vladimir Pantić, ekološki aktivista organizacije Lokalni odgovor u Valjevu.
On navodi činjenicu da je vazduh u Valjevu svrstan u grupu treće, najlošije kategorije i veoma zagađen zbog prekomerne koncentracije takozvanih suspendovanih PM10 čestica.
– Počev od 2012. godine, otkako je uspostavljeno merenje kvaliteta vazduha, svake godine Valjevci broje od 120 do 170 dana u kojima su prekoračeni dnevni limiti za koncentracije tih čestica. To je višestruko prekoračenje godišnjeg ograničenja od 35 dana, koje je uspostavljeno Zakonom o zaštiti vazduha, ističe on.
Pored toga, vazduh u Valjevu svake godine znatno prelazi i propisanu srednju godišnju vrednost koncentracija zagađujućih PM10 čestica od 40 mikrograma po metru kubnom.
Suspendovane čestice su izuzetno sitne, čiji promer se meri u mikrometrima (hiljaditi deo metra) i koje imaju sposobnost da duboko prodiru u ljudski organizam dospevajući u pluća. Najčešće zagađen vazduh sadrži prekomerne koncentracije suspendovanih PM10 čestica, promera 10 mikrometara i još sitnijih i opasnijih suspendovanih PM2,5 čestica, promera 2,5 mikrometra.
– Ove čestice se nalaze u vazduhu u gradovima kao posledica ljudskih aktivnosti. Kada je Valjevo u pitanju, smatra se da su najznačajniji izvori zagađenja vazduha u zimskom periodu izduvni gasovi iz individualnih ložišta u domaćinstvima koja koriste ugalj i drvo za zagrevanje prostorija. Pored toga, izvor zagađenja su industrijske delatnosti i građevinarstvo. Kao najznačajniji izvor zagađenja vazduha u Valjevu smatra se postrojenje za proizvodnju energije u vojnoj fabrici „Krušik”, nabraja naš sagovornik, dodajući da je važan izvor zagađenja u ovom gradu i javni saobraćaj.
Grad Valjevo je prošle i ove godine objavio javni poziv građanima za dodelu subvencija za nabavku opreme i goriva čija bi upotreba unapredila energetsku efikasnost i uticala na smanjenje zagađenja vazduha.
– U valjevskoj javnosti je bilo dosta kritike ovog programa, pre svega, zbog kašnjenja u realizaciji i poskupljenja koja su se desila u međuvremenu. Takođe, kritikovana je netransparentnost procesa, jer su se na spisku za pomoć našle osobe bliske stranci koja je na vlasti, te da su subvencije dodeljene domaćinstvima koja bi i sama mogla da ulažu u promenu energenta, opreme za grejanje ili izolaciju objekata, smatra Pantić.
Po njegovim rečima, najveći broj građana Valjeva živi u energetskom siromaštvu, odnosno ne pomišlja, niti ima uslove da investira u bilo koji vid unapređenja grejanja ili izolacije kuća.
– Najveći broj domaćinstava ne bi mogao, ni uz subvencije koje se dodeljuju, da unapredi energetsku efikasnost svojih domova. Ogroman broj ljudi sastavlja kraj sa krajem zbog niskih primanja i svakodnevnog povećanja cena. Ljudi ne mogu da plaćaju redovno svoje račune za komunalne usluge, realan je Vladimir Pantić, poznavalac lokalnih valjevskih prilika i ekonomskih mogućnosti svojih sugrađana.
On za Danas navodi da, prema istraživanju uticaja ambijentalnog vazduha na zdravlje ljudi u Srbiji, koje su sproveli Svetska zdravstvena organizacija i Institut „Milan Jovanović Batut” iz Beograda, zagađen vazduh je uzročnik prevremenih smrti za 11.000 ljudi u Srbiji godišnje.
– Valjevski vazduh odnosi svake godine 224 života, procena je ovih renomiranih ustanova. Smatra se da su suspendovane čestice uzročnik kardiovaskularnih i plućnih bolesti, ali i malignih i neuroloških oboljenja. Zagađen vazduh je štetan za zdravlje svih ljudi, ali posebno su ugrožena deca, starije osobe, kao i osobe sa hroničnim oboljenjima, podseća on, dodajući da „ljudski organizam ne može da se prilagodi na zagađen vazduh”.
Valjevo, zajedno sa gradovima kao što su Beograd, Užice, Smederevo, Vranje, Loznica i drugi spada u naselja sa najzagađenijim vazduhom, ne samo među okolnim zemljama nastalim na tlu bivše Jugoslavije, već i u Evropi.
Prema podacima Evropske agencije za zaštitu životne sredine stanovnici Srbije su podjednako izloženi uticaju zagađenog vazduha kao i žitelji Severne Makedonije, Kosova i Bosne i Hercegovine.
U odnosu na Srbiju, čistiji vazduh imaju Hrvatska, Slovenija, Crna Gora, Albanija, Mađarska, Rumunija, Bugarska i Grčka.
Po ovim podacima, Valjevo se poredi sa najzagađenijim gradovima iz našeg okruženja u Evropskoj uniji kao što su Nowi Sacz (Poljska), Slavonski Brod (Hrvatska), Veliko Trnovo (Bugarska), Segedin (Mađarska), Ljubljana (Slovenija).
U ovom trenutku u toku je javni uvid u nacrt plana kvaliteta vazduha koji je objavila Gradska uprava Valjevo sa pozivom za javnu raspravu zakazanu za 22. novembar 2022. godine, u 11 časova u zgradi Skupštine.
– To je dokument koji lokalne vlasti moraju da usvoje po zapovesti Zakona o zaštiti vazduha jer vazduh u Valjevu pripada trećoj kategoriji, ističe Pantić.
Zakon propisuje da bi primena tog plana morala dovesti do smanjenja zagađenja vazduha u propisane granice (granične vrednosti). Objavljivanje nacrta ovog dokumenta je posledica pritiska više udruženja i valjevske javnosti, budući da prošli Plan kvaliteta vazduha, koji je usvojen 2016. godine nije dobio saglasnost Ministarstva za zaštitu životne sredine, niti je primenjen.
Po Pantiću, uprkos tome, nadležni u Valjevu kasne više od godinu dana sa izradom i usvajanjem važnog strateškog dokumenta.
On podseća da je još u novembru 2021. godine je istekao rok za okončanje ovog posla koji je trebalo na osnovu ugovora sa Gradskom upravom u Valjevu da obavi Saobraćajni Institut CIP iz Beograda.
– Koliko god može biti dobro što su nadleži pokrenuli proceduru izrade Plana kvaliteta vazduha, toliko zabrinjava ne samo kašnjenje, već izostajanje odgovornosti za one koji su proteklih godina morali osigurati da ovaj plan bude i usvojen i primenjen. Dok ne budemo znali ko je odgovoran za ono što je propušteno ne možemo da očekujemo da će novi plan imati rezultate, zaključuje valjevski aktivista Lokalnog odgovora.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
