Balkanski borci za ljudska prava gube motivaciju

Naše sagovornice napominju da su dosad ostvareni rezultati u segmentu koji se odnosi na demokratiju ionako ograničeni, a oklevanje zvaničnog Brisela da pošalje „pozitivan signal“ državama koje teže članstvu u Uniji dodatno će ugroziti situaciju.

Johana Dajmel, nezavisna nemačka analitičarka, ocenjuje za Danas da odluka Evropskog saveta o Severnoj Makedoniji i Albaniji predstavlja „ozbiljan korak unazad“ za ceo reformski proces, „što može da ima ozbiljne posledice za ovaj region, naročito u oblasti vladavine prava“.

– Hrabri borci za osnovna ljudska prava u državama Zapadnog Balkana gube podršku i motivaciju, jer se perspektiva pridruživanja EU odlaže do krajnjih granica. Autokrate mogu da budu mirne, a korupcija i politički uticaj na pravosuđe se nastavljaju. EU i njene države članice moraju, stoga, da se obrate građanima ovih država i da nedvosmisleno podrže civilno društvo. To, takođe, podrazumeva, alternativnu medijsku ponudu, kao što je Dojče vele, koji se bavi vladavinom prava kao centralnim pitanjem. Takođe, smatram da je dobra ideja o „dodatnim ponudama“ za integraciju, putem „evropskog ekonomskog prostora“, što je predložila Inicijativa za evropsku stabilnost, budući da bi svako dalje pogoršanje vladavine prava u ovom regionu imalo posledice i za EU u celosti i za njene države članice, ističe Dajmel.

Jovana Marović, izvršna direktorka Politikon mreže iz Crne Gore i članica Radne grupe za Poglavlje 23 u pregovorima u članstvu te države u EU, poručuje da su države Zapadnog Balkana i do sada ostvarivale izuzetno ograničene rezultate u oblastima koje se odnose na vladavinu prava „i novo udaljavanje Evropske unije od regiona će negativno uticati i na ovakve, polovične, napore“.

– Odluka o neotvaranju pregovora sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom je bila poruka cijelom regionu da EU ne drži uvijek obećanja, da proširenje na Zapadni Balkan i dalje nije prioritetno, kao i da sama EU ne može predvidjeti kada će se „konsolidovati da bi bila veća i snažnija“. Sada bez jasne perspektive članstva, odnosno sa dinamikom koja se ne može predvidjeti, postoji velika bojazan da će se balkanske vladajuće partije još više udaljiti od reformi. Sve što je do sada urađeno na jačanju vladavine prava, rezultat je ispunjavanja obaveza koje je Evropska unija stavila pred države kandidate, a sa ciljem približavanja Uniji i pune integracije. Otuda ne očekujem da će političke elite na vlasti sada ozbiljnije prionuti na posao kako bi pokazale Evropskoj uniji da griješi i da bi trebalo da nastavi uporedo da demokratizuje i Balkan zajedno sa sopstvenim redovima, što bi u ovakvoj situaciji i bilo najbolje rješenje, konstatuje ona.

Marović naglašava da na ubrzanje reformi nije uticala ni Strategija EU za kredibilnu perspektivu proširenja, „iako je i sama Strategija bila kratkog daha“, pa treba očekivati da će „novo oklijevanje u vezi sa proširenjem dodatno usporiti ispunjavanje domaćih zadataka sa evropske agende“.

– Crna Gora, na primjer, pod izgovorom čekanja mjerila za zatvaranje poglavlja koja se odnose na vladavinu prava, nije ažurirala akcioni plan za Poglavlje 23 od februara 2015, a to je jedini plan na nacionalnom nivou koji sadrži mjere za borbu protiv korupcije. Najzad, i prve reakcije zvaničnika u regionu nisu ohrabrujuće i u njima opet imamo stare prijetnje o, sad već svjesnom i namjernom, okretanju nezapadnim silama, zaključuje Jovana Marović.

„Slaba tačka na periferiji Unije“

U najnovijoj studiji nemačke Asocijacije za jugoistočnu Evropu o uticaju Rusije na Zapadni Balkan tvrdi se da „Rusija koristi ranjivost regiona, uključujući nerešene teritorijalne sporove koji truju odnose između susednih država, sveprožimajuće zarobljavanje države, problematične demokratske institucije, nedovoljnu vladavinu prava, autoritarne vrednosti i nacionalizam, utemeljen u društvima“. Kako se ističe, „Rusija vidi jugoistočnu Evropu kao slabu tačku na periferiji EU, koju može da iskoristi dok vodi politički rat protiv Zapada… Negujući veze sa političarima, strankama i grupama civilnog društva, učestvujući u izboru vlada, podstičući gnev prema Americi i, u skorije vreme, prema institucijama EU, Moskva nastoji da naruši poredak zapadnog stila i stekne prednost u širem geopolitičkom kontekstu“.

Ovaj projekat finansira Evropska unija u saradnji sa listom Danas. Sadržaj ovog projekta je isključivo odgovornost lista Danas i ni na koji način ne odražava stavove i mišljenja Evropske unije.