Zaboravljeni ratnici iz džungle

Oni sebe nazivaju zaboravljenim američkim vojnicima. Četiri decenije nakon što je američka Centralna obaveštajna agencija (CIA) unajmila na hiljade „ratnika iz džungle“ da se bore protiv komunista na krajnjem zapadu vijetnamskog ratišta, ljudi koji kažu da su veterani tajnih operacija danas su izolovani, gladni i povremeno ih progoni komunistička vlada Laosa koja je i dalje nepovreljiva prema onima koji su na strani Amerike. „Ukoliko se predam, biću kažnjen“, izjavio je Ksang Jang. Iako ima 58 godina i dalje je sposoban da veoma brzo puzi pored žbunova bambusa. „Oni me nikada neće zaboraviti. Ne mogu da živim izvan džungle jer sam bivši američki vojnik“.
Na malom brežuljku oko devet kilometara istočno od reke Mekong, Jang i četvorica drugih veterana bore se za osnovnu životnu egzistenciju zajedno sa svojim suprugama i 50 dece i unučadi. Sakriveni su u džungli i ulogoreni u planinama koje su 15 sati hoda udaljene od najbližeg asfaltiranog puta, duž predela karakterističnog po sušnim sezonama, ali i po bujicama vode kada nastupe monsunske kiše.
Jang kaže da je ove godine njegovu grupu dva puta napala vojska Laosa. Grupa je primorana da se svakih nekoliko nedelja izmešta iz kampa kako bi izbegla napade, kaže Jang.
Operacije CIA od 1961. do 1975. postale su poznate kao tajni rat, jer za razliku od Vijetnama, operacije američke vojske u Laosu bile su tajne. Umesto slanja američkih kopnenih trupa u cilju sprečavanja da komunisti preuzmu prevlast, CIA je unajmila hiljade ratnika, od kojih su većina bili Hmongi, etnička manjina koja stanuje na brežuljcima. Danas je broj veterana iz redova Hmonga i njihovih porodica koji su i dalje sakriveni u džunglama oko nekoliko stotina, procenila je Emi Arčibald, prortparolka ambasade SAD u Vijetnamu. Njihov položaj, iako je malo poznat privukao je veću pažnju u poslednjih nekoliko godina, dok su grupe za zaštitu ljudskih prava izdale izveštaje u kojima osuđuju vladu Laosa zbog napada na Hmonge koji rade sa Amerikancima. Nedavno je u posetu Jangu i ostalim veteranima bio američki reporter, jedan od nekoliko ljudi koji su posetili kamp veterana u Laosu od kada su počele operacije CIA. Mnogi u grupi kažu da nisu videli nekog čoveka sa Zapada još od kada je rat okončan 1975. Izveštaj Amnesti internešnela navodi da su vojnici Laosa u poslednjih nekoliko godina umešani u brojne napade na veterane i na njihove porodice, procene koje dele i američke diplomate. Vlada Laosa, pak, zabrinuta da bi efekti konflikta mogli da naruše turističku industriju zemlje, negiraju postojanje bilo kakvih okršaja, kao i izveštaje da veterani CIA žive sakriveni u džunglama.