Zasedanje Sabora SPC u senci carigradskog mešanja u makedonski raskol: Da li će Porfirije slediti Vučićevu politiku?

Ovaj jubilej proslavlja se u senci ovonedeljnog upada Carigradske patrijaršije u kanonsku jurisdikciju SPC odlukom da sa u pravoslavnom svetu raskolničkom Makedonskom pravoslavnom crkvom uspostavi evharistijsko jedinstvo.

Iako je Carigrad 9. maja ovim potezom ugrozio autokefalnost i jurisdikciju SPC na prostoru nekadašnje Jugoslavije koju je sam potvrdio Tomosom pre jednog veka, Srpska patrijaršija se još nije zvanično oglasila tim povodom.

Napadno ćutanje poglavara i Sinoda SPC o makedonskoj „reprizi“ carigradskog crkvenog nekanonskog eksperimenta u Ukrajini otvorilo je prostor za spekulacije o stvarnoj ulozi crkvenog vrha u Beogradu u ovim pravoslavno-političkim igrama, jer se uoči novouspostavljene evharistijske ljubavi između Skoplja i Carigradske patrijaršije u Nišu tajno sastao sa predstavnicima MPC.

To što je jedan od srpskih „sinodalaca“ kao učesnik tajnih niških pregovora na Đurđevdan 6. maja iz Lopara u RS najavio mogućnost da se posle 55 godina raskola MPC na predstojećem majskom Saboru vrati u kanonsko jedinstvo sa majkom-Crkvom SPC ne mora da znači da je Carigrad prošlog ponedeljka samo zbog interesa i dijaspore preduhitrio ili iznenadio crkveni Beograd.

Zbog toga pojedini crkveni izvori ne isključuju mogućnost da makedonski slučaj čak ne bude ni među prvim tačkama dnevnog reda majskog Sabora, čije bi zvanično saopštenje posle zasedanja moglo da bude i prvo javno reagovanje SPC na ponašanje Carigrada.

U iščekivanju stava SPC oglasile su se do sada samo Ruska i Bugarska pravoslavna crkva koje su stale u odbranu kanonskih prava Beograda.

Vest o odlukama Sinoda Carigradske patrijaršije da posle 55 godina makedonskog raskola u SPC prihvati baš molbe MPC i makedonskih državnih vlasti stare koliko i ukrajinski crkveni spor između Fanara i Ruske pravoslavne crkve, patrijarha srpskog Porfirija (Perića) zatekla je u Mileševi.

On je 9. maja povodom 425. godišnjice spaljivanja moštiju Svetog Save i tri i po veka od upokojenja svetog Vasilija Ostroškog započeo višednevnu posetu „svetosavskim eparhijama“.

Ovo predsaborsko putovanje, koje je uključilo i Pljevlja, Trebinje, Tvrdoš, Ostrog i Nikšić mnogi su doživeli kao pripremnu amortizaciju eventualnih neslaganja na Saboru oko najosetljivijih nacionalnih, državnih, spoljnih i unutrašnjih političkih i crkveno diplomatskih pitanja kako bi patrijarh Porfirije navodno ispunio očekivanja naprednjačkih vlasti da SPC makar javno drži kurs Vučićeve politike, prateći i njene zaokrete.

Prethodnih dana od Mileševe do Nikšića besede poglavara SPC bile su prepune Svetog Save, dok ni pomena nije bilo o izazovima iz Carigrada koji direktno ugrožavaju ne samo delo i nasleđe prvog srpskog arhiepiskopa, svetitelja i prosvetitelja, nego i jedinstvo 1920. obnovljene Srpske patrijaršije.

Danasovi izvori nezvanično tvrde da makedonski slučaj nije pominjao ni u neformalnim razgovorima među vladikama okupljenim sa patrijarhom u Mileševi i Pljevljima. Navodno je tek u Trebinju pao predlog da se do Sabora ćuti o makedonskom slučaju.

Iako je patrijarhova poseta „svetosavskim eparhijama“ u prvom planu trebalo da ima pastirsku dimenziju, u CG nije prošlo bez politike.

Poglavar SPC u Pljevljima je odlikovao Andriju Mandića, jednog od lidera Demokratskog fronta, visokim crkvenim odlikovanjem, a na praznik svetog Vasilija Ostroškog juče je na Ostrog „doveo“ novog premijera CG Dritana Abazovića.

Iz Mitropolije crnogorsko-primorske saopšteno je da je inicijativa za sastanak stigla iz Abazovićevog kabineta, ali to nije umanjilo procene da bi ovaj susret mogao da se shvati kao patrijarhova podrška novoj manjinskoj crnogorskoj vladi, koju deo političke scene u CG vidi kao novo Đukanovićevo i Vučićevo političko čedo.

Danasovi izvori spekulišu da od potpisivanja Temeljnog ugovora između SPC i CG najverovatnije neće biti ništa jer Đukanovićev DPS ne pristaje na dokument koji je usvojila prethodna vlada Zdravka Krivokapića.

Teško je reći da li će se na Saboru SPC otvoriti pitanje odgovornosti poglavara i Sinoda SPC, uključujući i trenutno „sinodalca“ zamenika episkopa bačkog Irineja (Bulovića) za nepotpisivanje ovog ugovora sa Krivokapićevim kabinetom, mada pojedini crkveni krugovi procenjuju da je reč o obračunu sa nasleđem pokojnog mitropolita Amfilohija i unutar same SPC.

Između tajnih pregovora sa MPC i masovnih dočeka u „svetosavskim eparhijama patrijarh Porfirije „uglavio“ je i nešto neformalniji polutajanstven predsaborski odlazak na KiM – u Pećku patrijaršiju i Visoke Dečane, posle kog se u Beogradu odmah sastao sa ambasadorom SAD u Srbiji Kristoferom Hilom.

Spekuliše se da nije samo reč o eventualnim pripremama za njegovo ustoličenje u Pećkoj Patrijaršiji, niti odgovor na kritike vernika da tokom vaskršnjih praznika ni patrijarh, a ni njegova četiri vikara, nisu imali vremena za južnu srpsku pokrajinu.

Bez obzira što je patrijarh Porfirije do sada izbegavao bilo kakvo konkretno političko izjašnjavanje SPC o KiM izuzev uobičajenih floskula, možda bi činjenica da će se majsko zasedanje Sabora poklopiti sa najavljenim podnošenjem zahteva Prištine za članstvo u Savetu Evrope moglo da uzburka crkvene duhove, mada je možda preambiciozno očekivati da Crkva prozove glavnog kreatora kosovske politike u Srbiji koji sad svu krivicu baca na ruskog predsednika Vladimira Putina.

Rusija i odnosi sa Ruskom pravoslavnom crkvom najverovatnije će biti jedna od najosetljivijih saborskih tema, pogotovo posle nedavnih odluka Carigrada koje se dovode u vezu i sa podrškom SPC crkvenoj Moskvi u ukrajinskom crkvenom sporu. Rusko pitanje navodno je poremetilo odnose između patrijarha Porfirija i njegovog uticajnog duhovnog oca vladike bačkog Irineja.

Spekuliše se da je patrijarh odbio da potpiše Apel protiv uvođenja sankcija Rusiji na koji su svoje „krstiće“ i potpise stavili vladika bački i još dvojica „sinodalaca“ – episkopi zvorničko-tuzlanski Fotije (Sladojević) i kruševački David (Perović).

Informativna služba SPC, za koju se u crkvenim krugovima tvrdi da je pod kontrolom vladike bačkog, nije objavila vest o razgovoru patrijarha Porfirija sa poglavarom RPC 27. aprila, iako je u njemu učestvovao i patrijarhov duhovni otac. Vladika bački poslednjih godina u javnosti se predstavlja kao veliki rusofil, mada u crkvenim krugovima važi za jednog od najtvrđih „fanariota“ u SPC.

Ovaj „doživotni“ crkveni portparol i nekadašnji beskompromisni pregovarač SPC sa „makedonskim raskolnicima“ nije se oglasio povodom carigradskog priznavanja crkve u Severnoj Makedoniji pod imenom Ohridska arhiepiskopija, pod kojim je i Srpska patrijaršija 2002. obnovila crkvenu autonomiju u ovoj bivšoj jugoslovenskoj republici.

Uprkos navodnom razmimoilaženju na rusku temu, u patrijaršijskim krugovima priča se da je ipak lično ispratio patrijarha Porfirija u „svetosavske eparhije“ ne štedeći očinska uputstva. Za sada je teško proceniti da li bi eventualno insistiranje na podršci Rusiji moglo ozbiljnije da ugrozi status vladike bačkog u Saboru SPC u kome i dalje ima veći uticaj od patrijarha, čija pozicija zavisi ne samo od podrške Andrićevog venca, kako se priča, već i njegovog duhovnog oca u Novom Sadu.

Kadrovska pitanja
U SPC trenutno su upražnjene tri eparhije: Mitropolija zagrebačko-ljubljanska, Šabac i Pariz. Pojedini crkveni krugovi krajnje spekulativno najavljuju i eventualno povlačenje episkopa britansko-skandinavskog Dositeja (Motike). Nezvanične procene su da će patrijarh Porfirije i na ovom Saboru zadržati za sebe dužnost adminstratora u Zagrebu, dok za nova kadrovska rešenja u Šapcu i Parizu od ranije postoji velika konkurencija. Ne isključuju se ni rokade, a u crkvenim krugovima priča se da vlast vrši pritisak da svoju eparhiju dobije i patrijarhov „nasleđeni“ vikar episkop ramezijanski Stefan (Šarić), duhovnik aktuelnog šefa srpske diplomatije koji je pratio poglavara SPC u „svetosavskim eparhijama“.

Abazović: Želim da ova vlada stavi tačku na Temeljni ugovor
Posle liturgije koju je juče na praznik svetog Vasilija Ostroškog ispred gornjeg manastira na Ostrogu služio sa arhijerejima Srpske i Grčke pravoslavne crkve, patrijarh Porfirije u donjem ostroškom manastiru sreo se sa Dritanom Abazovićem. „Moja želja je da ova Vlada stavi tačku na Temeljni ugovor sa SPC. To je obaveza države i nadam se da će se to završiti na pristojan i lijep način kao što je to bilo sa drugim vjerskim zajednicama. Ostajemo pri svojim stavovima – nema dramatizacije ovog pitanja – izjavio je Abazović posle susreta sa poglavarom SPC, prenose podgorički mediji. Liturgiji na Ostrogu juče je prisustvovao bivši premijer CG Zdravko Krivokapić. Službu je direktno prenosila i TV SPC Hram, a juče popodne bilo je najavljeno da će poglavar SPC biti na čelu Svetovasilijevske litije u Nikšiću.