Sa zbora o promeni imena varoši 1891. u V.Hanu.Mnogo istoričara od Feliksa Kanica do Tatomira Vukanovića bavilo se istorijom Vladičinog Hana, „drumskog naselja“ na izlazu iz Grdeličke klisure, koji je sredinom devetnaestog veka podigao Grk Stefan Stefanopulos, čiji preci i danas žive u ovom gradiću na jugu centralne Srbije.
Han koji je podigao Stefanopulos i u njemu razvio trgovinu, koristeći česta zadržavanja truskih trgovaca na putu za Slon i Carigrad, potom je prodao, kako istorija beleži, oko 1870. godine tadašnjem Episkopu Vranjskom Pajsiju. Ovaj skromni crkveni velikodostojnik od svojih primanja rekonstruisao je prostorije hana, uredio za sebe prostor, što je počelo da privlači lokalno stanovništvo da se doseljava i podiže kuće oko Vladikinog Hana, na mestu današnjeg sela Kalimance.
Oslobođenje južnih krajeva od viševekovne Osmanlijske uprave dovelo je do razvoja trgovine i zanatstva na ovom području kojim su i dalje krstarili trgovački karavani. To je sa većim intezitetom trajalo do prolaska železničke pruge od Niša do Ristovca, stare srpske granice. Prvi voz prošao je ovom prugom 1886.godine, a Hančani su ga dočekali iz zvuke truba i opšte narodno veselje.
Iako nema status varošice Vladičin Han će postati sedište Kalimanske opštine. Nakon što će Vladika Pajsije krajem osamdesetih godina devetnaestog veka, otići na službovanje u Skoplje, Han će od njega kupiti Avram Stajković „Manaljski“ iz sela Žitorađa, treća generacija iz roda Stefana Stefanopulosa.
Razvojem društvenog života, kako navodi u svojoj istorijskoj mnografiji „Vladičin Han 1878 – 1941“ Stojadin Cakić, a pogotovu što će tu biti i središte sreza Poljaničkog, javljala se i klasa bogatih trgovaca. Tako je i došlo do inicijative da grad umesto Vladičin Han dobije ime „Dušanovac“. Zašto baš Dušanovac, može samo da se nagađa, ali i pretpostavlja.
„Na ovom području 1.572.godine podignut je Dumenov ustanak kao odgovor na tursku pljačkašku upravu. Stanovništvo župe Inogošta kome je pripadao i deo naselja oko Vladičinog Hana bio je uključen u ustanički pokret“, piše u svom istražuvanju u ovom gradu istoričar Tatomir Vukanović.
Da li je po Dumenu, trebalo da bude Dušanovac, zadatak je za dalja istraživanja.
Ovako inicijativa za promenu imena pokrenuta je od strane tadašnjih čelnika opštine Kalimance, 12.februara 1891.godine.
Zahtev je upućen Načelniku sreza poljaničkog, odakle je 10.marta 1891.godine stigao odgovor: „Načelstvo vranjsko podnosi izveštaj sa mišljenjem da Vladičin Han i Kalimance ne treba proglasiti varošicom i menjati ime“.
Nezadovoljni Hančani se odlučuju na apelaciju Ministru unutrašnjih dela u Vladi Kralja Milana Obrenovića, koju 31.marta potpisuje u ime Kraljevskog suda opštine Kalimanske predsednik T. Popović, stoji u dokumentu koji se nalazi u Istorijskom arhivu „31.januar“ u Vranju.
„Čast je sudu ovome učtivo zamoliti gospodina ministra da izvoli ako je i u koliko moguće pohitati sa rešenjem svojim, odnosno ispunjavanja želja ovog naroda i ako još ova akta dobio nije da ih izvoli naređenjem svojim dobaviti i prema tome, po želji naroda celog ovog sreza ipuniti.“
Odgovor od ministra nikada nije stigao.
Vladičin Han nije prekršten u Dušanovac a status varošice dobiće pod vlašću Karađorđevića 1921.godine.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
