Prava riznica zavičajnog slikarstva banatskih autora školovanih u inostranstvu a poznatih i široj domaćoj javnosti, poput Uroša Predića, Konstantina Danila, Đure Jakšića i Stevana Aleksića, predstavljena je na izložbi u Velikoj galeriji Doma vojske Srbije u Beogradu pod nazivom „Majstori banatskog slikarstva od 18. do 20 veka“.
Na izložbi su izložena 33 dela iz Likovne zbirke Narodnog muzeja Zrenjanin, sa ciljem da se predstave majstori banatskog slikarstva čiji početak se vezuje za prve putujuće ikonopisce, preko predstavnika klasicizma, bidermajera i romantizma pa sve do modernista.
Ovom izložbom Narodni muzej Zrenjanin obeležava 100 godina od kako je 1911. godine u tadašnjem Velikom Bečkereku sa radom počeo Muzej Torontalske županije. Izložba je otvorena 30. avgusta i biće postavljena do 1. oktobra.
Izložena su dela iz stalne postavke zrenjaninskog muzeja, a pored njih i retko izlagana dela poput slika Petera Šnajdera i Stojana Trumića. Ovo je prilika da Beograđani nakon više od tri decenije u svom gradu ponovo vide i jednu od najpoznatijih slika Steve Aleksića „Veseli Banaćani“, nastalu pre tačno jednog veka, 1911. godine ističe autorka izložbe, kustos Olivera Skoko.
– Zbirka likovne umetnosti broji nešto više od 1.500 inventarnih jedinica, i ona je svojevrsni presek svega onoga što se u okvirima zavičajne likovnosti dešavalo od 18 veka. Prve umetnine u razvoju tog slikarstva evidentiramo nešto po oslobađanju Banata od Turaka 1718. godine, kada ove krajeve pohode priučeni putujući slikari, zografi, koji o svom autorstvu gotovo da ne ostavljaju nikakvog traga. Ipak, zahvaljujući tim prvim slikopiscima, kao i onima čije prisustvo je zabeleženo tokom čitavog 18. veka, možemo da kažemo da je tadašnji Veliki Bečkerek bio značajno umetničko središte. Uporedo sa sakralnom umetnošću, u 19 veku slikari se sve više okreću profanim temama, oličenim u portretima rađenim za brojne naručioce građanskog staleža.
Dvadesetih godina 19. veka u Veliki Bečkerek stiže i Konstantin Danil, svakako najizrazitiji majstor bidermajerskog portreta, a njegov najpoznatiji učenik u slikarskoj školi bio je Đura Jakšić. Ovde je uhlebljenje našao i Jozef Gojgner, stigavši u Bečkerek iz rodnog Tirola. Oslikao je preko dvadeset banatskih crkava, bavio se pozorišnom scenografijom i fotografijom – objašnjava bogatu istoriju slikarstva u Banatu kustoskinja Olivera Skoko.
Druga polovina 19. i početak 20. veka smatra se najplodnijim periodom banatskog slikarstva, kada tadašnji Veliki Bečkerek postaje živo umetničko središte intenzivnih kulturnih dešavanja. Nakon školovanja u Beču, Minhenu i Pešti mnogi se vraćaju u rodni grad ili u njega dolaze po angažovanju, otvaraju se prvi slikarski ateljei, priređuju prve izložbe, rađaju se ideje o pokretanju likovnih kolonija, formiraju se i prve umetničke grupe poput „Velikobečkerečkih impresionista“, „Zrenjaninske grupe“, „Banatske grupe“.
– Dok su se jedni nastanjivali u Velikom Bečkereku i njegovoj okolini, drugi su napuštali ove krajeve, odlazeći na poznate Akademije u Beču i Minhenu, a onda se vraćali obogaćeni ne samo znanjem stečenim na tamošnjim akademijima, već i duhom tih gradova koji su sa sobom donosili. Stevan Aleksić svoje minhenske studije nije okončao, ali se Minhen na njegovim slikama i te kako prepoznaje. Minhenski simbolizam nije bio stran ni Urošu Prediću, koji je po svom obrazovanju i realizmu akademskog tipa sasvim sigurno bio više okrenut Beču. Minhensko slikarstvo, sa svim svojim osobenostima u potpunosti prepoznajemo u delima iz zaostavštine i slikara Aleksandra Sekulića, kako na crtežima, tako i na studijama portreta i aktova. Dobar je poznavalac anatomije ljudskog tela, u čijem prikazu često spaja minhensku akademsku formu, secesijsku dekorativnost, uz evidentan simbolistički nagoveštaj – kaže Olivera Soko.
Prema njenim rečima, ljudskom figurom su se na svoj način bavile i slikarke Paulina Sudarski i Friderika Bende, čiji se legati snalaze u Narodnom muzeju Zrenjanin. Svoj legat u muzeju ima i slikar Janoš Ajh, jedan od učenika Stevana Aleksića i član poznih „Velikobečkerečkih impresionista“. Iz ateljea Stevana Aleksića u svet umetnosti se otisnuo i Vasa Pomorišac. Iako je najviše prepoznatljiv po temama iz hrišćanske ikonografije i klasične mitologije, koje transponuje u moderan likovni izraz, Pomorišac je autor i brojnih portreta. Godine 1954. osniva se „Zrenjaninska grupa“ koja će proširujući sastav uskoro prerasti u „Banatsku grupu“. U prvoj postavi umetnika bile su i Mirjana Šipoš i Mirjana Nikolić – Pećinar.
Danas po svom sadržaju i značaju, Likovna zbirka Narodnog muzeja Zrenjanin ulazi u red najznačajnijih vojvođanskih umetničkih kolekcija, a pojedina dela posebno Konstantina Danila, Stevana Aleksića ili pak Uroša Predića, neizostavna su za proučavanje i sagledavanje sveobuhvatne istorije srpskog slikarstva.
Tokom trajanja izložbe u prostoru Velike galerije Doma vojske posetioci će moći da pogledaju i film koji predstavlja Likovnu zbirku Narodnog muzeja Zrenjanin.
Značaj kolonije u Ečki
Jedan od osnivača pomenutih umetničkih grupa bio je Tivadar Vanjek, utemeljitelj i Umetničke kolonije u Ečki. Plejadi slikara pripada i ekspresionista Stojan Trumić. Osnivanje Umetničke kolonije u Ečki 1956. godine dodatno aktivira likovni život u Zrenjaninu a prisustvo pojedinih umetnika, predstavnika srpske moderne, čini da Likovna zbirka Narodnog muzeja Zrenjanin bude obogaćena delima Ivana Radovića, Zore Petrović, Ivana Tabakovića.
Postavka plakata
U Maloj galeriji Doma vojske Srbije upriličena je izložba plakata iz bogate izlagačke i izložbene delatnosti Narodnog muzeja Zrenjanin. Plakati predstavljaju odabrane izložbe iz prethodnih šest godina tokom kojih je realizovano ukupno 174 izložbe. Zajedno sa stalnom postavkom zrenjaninskog Narodnog muzeja od 2005. godine do danas izložbe je videlo preko 450.000 posetilaca. Autorka ove postavke je Mileva Šijaković, viši kustos zrenjaninskog Narodnog muzeja.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
