Završena prva sistematska arheološka iskopavanja rimskog utvrđenja Gerulata na Miroču

Pribeležio je da je na Miroč planini, nešto pre naselja Miročevo (današnje selo Miroč) naišao „na jedan pravougaoni kastel“ a istočno od ovog utvrđenja, kako je primetio „retkih dimenzija na Dunavskom limesu“ prednje zidine su bile duge 106 m, a uzane strane 94 m, Kanic je naišao na ostatke rimskog civilnog naselja.

Zapisao je da je naišao na keramički pod, kao i da je veći deo dvorišta vlaškog sela nastalog 1872. godine leži na temeljima od antičkog materijala.

Rimsko utvrđenje na Miroču bilo je na direktnom vojnom putu koji su Rimljani izgradili preko planine Miroč do Egete kako bi izbegli bolji, ali naporniji i druži put kroz đerdapske Kazane.

Prva sistematska arheološka iskopavanja rimskog utvrđenja Gerulata, ovaj lokalitet se inače nalazi na Preliminarnoj listi lokaliteta koji će biti nominovani na Uneskovu Listu svetske kulturne baštine, započeta su ovog leta i trajala do pre par dana.

Projektom Arheološkog instituta u Beogradu rukovodila je dr Bebina Milovanović, viša naučna saradnica. P

rema njenim rečima, iako do sada nisu vršena arheološka iskopavanja, rekognosciranjem terena i geofizičkim snimanjima, utvrđeno je da se radi o kastelu pravougaone osnove sa kulama na uglovima i pored kapija.

Prema navodima austrougarskog putopisca Feliksa Kanica s kraja XIX veka, bedеmi su bili očuvani do visine između 1 i 1,50 m iznad tla.

-Ovogodišnjim arheološkim istraživanjima su prethodila geofizička snimanja,georadar i geomagnetizam, u severozapadnom delu utvrđenja. Iskopavanja su bila fokusirana na prostor severne kapije i bedema, pa je tako istražena zapadna kula severne kapije (porta pretorije), kao i severni bedem u dužini od 17 m. Zid bedema je danas očuvan u temeljnoj zoni, a građen je mahom od neobrađenih komada lokalnog kamena peščara vezanog krečnim malterom lošeg kvaliteta. Na sličan način je građena i kula, dimenzija 6,90 x 5 m. Unutrašnju stranu bedema je okruživala šetna staza od nabijene zemlje kojom je nekada marširala rimska straža, dok je potporni zid sprečavao obranjanje zemljane konstrukcije. Među arheološkim materijalom dominiraju ulomci keramičkih posuda i novac s kraja I veka. Pomenuti nalazi potvrđuju podizanje utvrđenja u periodu najvećih građevinskih i osvajačkih poduhvata Rimljana u Đerdapu – kaže za Danas dr Bebina Milovanović, dodajući da rezultati ovogodišnjih istraživanja predstavljaju dobar početak za nastavak iskopavanja na ovom lokalitetu koji bi se zahvaljujući preduzetim radovima pre našao na Preliminarnoj Uneskovoj Listi.

Naša sagovornica još dodaje da bi proširivanjem iskopavanja koja bi bila bazirana na utvrđivanju gabarita utvrđenja, za koje se već sada može reći da je znatno većih dimenzija od prvobitnih Kanicovih saznanja, utvrdile bi se precizne dimenzije i hronološki okviri života unutar kastela.

-Potkrepljeni naučnim činjenicama, meštani ovog kraja, pored netaknutih prirodnih lepota i domaće, autentične hrane, dobili bi značajno arheološko nalazište za prezentaciju domaćoj i stranoj javnosti – zaključuje Bebina Milovanović.

Nakon završenih istraživanja, izvršena je preliminarna zaštita, dok se ne steknu uslovi za konzervaciju i prezentaciju istraženih ostataka. Letošnja sistemtska arheološka iskopavanja Gerulate finansiralo je Ministarstvo kulture i informisanja i Opština Majdanpek, a sa dr Bebinom Milovanović, Gerulatu su kao članovi stručne ekipe istražvali dr Nemanja Mrđić, viši naučni saradnik, dr Bojan Popović, naučni saradnik i MA Ivana Kosanović istraživačica – saradnica.

U selu Miroč, na istoimenoj planini, nalazi se rimsko utvrđenje i civilno naselje Gerulata, koje je štitilo put koji je spajao dolinu Porečke reke i antičku Taliatu (Donji Milanovac) sa rimskim utvrđenjem i gradom u blizini današnje Brze Palanke (Egeta).

Ovaj put se račvao od glavne podunavske komunikacije (Via militaris) na 6 km jugozapadno od utvrđenja na Velikom Gradcu (Taliata), kod kastela na ušću Golubinjske reke (Columbina) i presecao je Ključ najkraćim putem povezujući Talijatu i Egetu, dok je put duž Dunava između istih lokacija iznosio preko osamdeset kilometara.

Ova komunikacija je pored vojnog imala i izraziti ekonomski značaj, pre svega za transport ruda kojima ovaj kraj obiluje. Gerulata je prikazana na antičkim mapama (Tabula Peutengeriana), kao jedna od dve stanice na putu između Taliatae i Egetae.

Gerulata je udaljena VIII rimskih milja od Taliatae prema ovom itineraru i VI milja od sledeće stanice Unam – priča arheološkinja Ivana Kosanović, koja je bila deo stručnog tima koji je istraživao Gerulatu.