Foto: Zavod za zaštitu spomenika kulture ZrenjaninO zaštiti srednjovekovne romaničke crkve Arača, u ataru sela Miloševo, u opština Novi Bečej, bilo je reči i nedavno na stručnom skupu u Skupštini Vojvodine, koji je organizovao Nacionalni savet Mađara.
Kako je navedeno, mađarska strana do sada je uložila 600 miliona dinara da unapredi i zaštiti ostatke crkve stare 800 godina, u čijoj blizinii je bogato arheološko nalazište.
O kulturnom dobru od izuzetnog značaja poslednje dve decenije brinu dve države, Mađarska i Srbija, s obzirom da se na lokalitetu Arače prepliće istorija dva naroda.
I sam predsednik Skupštine Vojvodine Ištvan Pastor kaže da je u tom poslu puno učesnika iz obe zemlje.
„Ova crkva stara je oko 800 godina i predstavlja spomenik evropske prošlosti ovog prostora. Oko crkve su na 70 hektara različiti slojevi ostataka naselja, a njihovo otkrivanje i činjenje dostupnim javnosti od velikog je kulturnog, turističkog i privrednog značaja za ovaj region“, izjavio je Ištvan Pastor na stručnom skupu u Skupštini Vojvodine, koji je organizovao Nacionalni savet Mađara.
Konzervacija, ipak, nije dovoljna
Kako se moglo čuti, nije dovoljno samo konzervirati objekat i izgraditi turistički centar, nego je potrebno obezbediti neophodnu infrastrukturu, u vidu električne energije, prilaznog puta i sličnih sadržaja.
Tim povodom predsednik Nacionalnog saveta Mađara Jene Hajnal podsetio je da postoji dogovor opštine Novi Bečej, AP Vojvodine i Republike Srbije o pružanju finansijske podrške projektu i dodao da je Vlada Mađarske do sada dala više od 600 miliona dinara.
Ovo je drugi stručni skup ove godine koji organizuje Nacionalni savet mađarske nacionalne zajednice povodom projekta „Konzervacija i unapređenje crkve u Arači i njene okoline prema nasleđenom stanju“.
Do sada su prezentovani rezultati geofizičkih istraživanja, laserskih snimanja i trodimenzionalni model ovog značajnog spomenika srednjovekovne arhitekture, a koji su zajedno uradili Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture i Institut BioSens.
Šta je Arača?
Arača su ostaci srednjovekovne romaničke crkve koja se nalazi između Novog Bečeja i Novog Miloševa u Vojvodini. Tako se to danas posmatra.
Ipak, svi materijalni dokazi do sada prikupljeni pokazuju da je Arača bilo naselje i da je tokom vekova ovde živelo različito stanovništvo. Danas njenu kulturnu ostavštinu baštine dva naroda, srpski i mađarski.
Ostaci crkve, trobrodne bazilike, otrkirli su manju parohijsku crkvu iz 11. veka. Temelјi ove crkve su sačuvani u srednjem brodu trobrodne bazilike sagrađene početkom 13. veka, pokazala su arheološka istraživanja.
Severno, uz zidove bazilike krajem 15. veka sagrađen je manastir, a srednjovekovno naselјe, manje istraženo, formiralo se u okolini, pokazuju podaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin, ali i Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koji je krovna institucija,
Severozapadno od bazilike, uz levu obalu Crne bare, uočavaju se redovi kuća a južno od bazilike urbanizovana Arača. Uz obalu Crne bare počeci naselјa sežu do ranih praistorijskih naseobina. Uz baziliku novija istraživanja potvrđuju manastirske fortifikacije građene u različitim periodima.
Čitav kompleks se prostire na blizu 70 hektara, ali pošto je reč o poljoprivrednom zemljištu u privatnoj svojini, gde se obavlja intenzivna ratarska proizvodnja, nije moguće graditi vizitorski centar pored same crkve, več se rešenje traži na lokaciji pored obližnje saobraćajnice kako bi zainteresovani turisti mogli da obilaze lokaciju.
Istraživanja
Istraživanja arheoloških lokaliteta često traju decenijama i podrazumevaju značajna finansijska sredstva. Tako je i u slučaju Arače.
Ako se pitate zašto je to tako u slučaju ove crkve, odgovor je jednostavan – ostaci crkve nalaze se među njivama i nisu lako dostupni. Ni za arheološka iskopavanja, niti za posete turista i hodočasnika, posebno ne za velike grupe ljudi
Crkva se najbolje vidi u kasnu jesen ili rano proleće, kada vegetacija još nije porasla da zaklanja pogled. Takođe, što može da vam posvedoči i ovaj novinar koji je lokaciju više puta obilazio, probijati se kroz njive, atarskim putem nije klasičan turistički doživljaj, zahteva strpljenje.
Ipak, kada se stigne do samog lokaliteta, unutar sačuvanih zidova, sa pogledom na nebo jer svoda nema, osećaj je neverovatan.
Zavod za zaštitu spomenika kulture Vojvodine stavio je ostatke ove crkve 1948. godine pod zaštitu države, kao kulturno dobro od izuzetnog značaja. Tek poslednje dve decenije intenzivno se radi i planira na unapređenju njene okoline, kako bi lokalitet bio sačuvan.
Novosadska arhitektinja Svetlana Bakić godinama se bavila konzervatorskim radovima na Arači i objavila više radova o ovom lokalitetu. Ona je zabeležila da su na lokalitetu Arače do sada urađena brojna istraživanja i predstavljeni rezultati i planovi revitalizacije vezani za arheološka istraživanja, konzervaciju, restauraciju, građevinsku zaštitu, infrastrukturni razvoj, uređenje okoline i prostorni razvoj kompleksa Arača.
Lokalitet je bogat, ostaci datiraju iz srednjeg veka, ali je tu bilo i praistorijskih naseobina. Na arheološkom nalazištu Arača nađeni su ostaci palata, kuća, utvrđenja, gradska vrata i još nekih crkava.
Više vesti iz ovog grada čitajte na sledećem linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
