Zlatna nit postojanja Dušana T. Batakovića

Ovaj zbornik, koji je priredio Srđan Petrović, predstavlja sažet presek Batakovićevog dela i zapravo je putokaz sve ono što je uradio na polju istoriografije, diplomatije, kulturne politike i jedne od njegovog glavnih tema – Kosova i Metohije.

– Zbornik “Zlatna nit postojanja” nastao je kao izraz neizmernog poštovanja i zahvalnosti, kako prema Batakovićevom stvaralaštvu i nacionalnom angažmanu, tako i prema saradnji koju smo kao izdavačka kuća imali sa njim na stvaranju kapitalnih izdanja, kakav je treći tom nacionalne enciklopedije “Catena mundi” i zbornika “Istorija jedne utopije – sto godina od stvaranja Jugoslavije”. Cilj nam je bio da široj, ali i uže stručnoj javnosti ponudimo sažet pregled njegovog istoriografskog rada, neku vrstu ključa za razumevanje njegovog naučnoistraživačkog pogleda na modernu srpsku istoriju – kaže Srđan Petrović.

Šta znači u današnjoj Srbiji svedočiti o ličnosti koja prestavlja autentično srpsko građanstvo, koje se „ne sapliće“ na nacionalnom, verskom i monarhističkom pitanju?

– Prvenstveno to znači da u Srbiji postoji svest o pravim vrednostima naše moderne političke istorije koja se u potpunosti i sinhrono razvijala u duhu evropskog liberalizma 19. veka i koja predstavlja vrhunac političke misli civilizacije kojoj i sami pripadamo. Ta civilizacija je iznedrila sistem parlamentarne demokratije i moderne nacionalne države, kako u samoj Evropi, tako i kod nas. Uspostavljanjem totalitarnog režima 1945. po volji velikih sila i dovođenjem Josipa Broza na vlast, brutalno su uništavane tekovine moderne srpske političke misli koje su mukotrpno stvarane od Karađorđevog ustanka do uspostavljanja demokratskog poretka početkom 20. veka. Nakon propasti komunističkog eksperimenta, srpska politička elita je krenula u dva pravca. Prvi je podrazumevao komunističku reinterpretaciju srpske nacionalne istorije koja je bila u funkciji očuvanja kontinuiteta vlasti aktuelne nomenklature, a drugi je predstavljao radikalni nastavak titoističke antidemokratske i antisrpske histerije koja je metastazirala u formi neoliberalizma. Nakon sloma ova dva koncepta, koji se privodi kraju pred naši očima, prirodno je okrenuti se predstavnicima autentične srpske građanske misli, čiji je jedan od najboljih apologeta i predstavnika upravo Dušan T. Bataković. Ovaj zbornik je, na neki način, naš skromni doprinos ovim procesima.

Zašto knjigu otvara baš Batakovićev intervju sa Dimitrijem Đorđevićem?

– Radi se o odnosu dva vrhunska intelektualca i svetski priznatih istoričara, koji je imao i karakter dubokog ličnog uvažavanja i prijateljstva. Bataković je za Đorđevića govorio da je “najuticajniji srpski istoričar”, a njihovo poznanstvo i saradnja uspostavljeni su posredovanjem Radovana Samardžića, jednog od naših najvećih istoričara. Intervju koji smo uvrstili u naš zbornik nastao je sredinom 1990. i predstavlja simbolički i smisaono najbolji uvod u pregled stvaralaštva Dušana T. Batakovića.

Da li je slučajnost to što se među odabranim tekstovima našla je jedna ovih dana ultra aktuelna studija, mada se bavi periodom od pre sto godina, koja govori o „srpsko-arbanaškim sporovima oko razgraničenja“?

– Batakovićev naučnoistraživački rad svojim najvećim delom posvećen je modernoj istoriji KiM i srpsko-arbanaškim odnosima. Jedinstven i neprevaziđen doprinos srpskoj istoriografiji predstavlja mnoštvo studija, monografija i zbornika koje je priredio i napisao i koji ga izdvajaju kao našeg vodećeg eksperta za pitanje KiM. Batakovićev pristup ovoj temi je sistematičan i višedimenzionalan. Njega najpre karakteriše puna svest o značaju KiM za konstituisanje modernog nacionalnog identiteta i značaju kosovskog opredeljenja kao “zlatne niti postojanja” srpskog naroda. Sa druge strane, tu je i osvetljavanje međunacionalnih odnosa, koji za Batakovića predstavljaju centralno pitanje moderne istorije čitavog Balkana, samim tim i KiM. Konačno, uticaj velikih sila i proučavanje njihovih interesa na ovim prostorima daje širu sliku i kontekstualizuje pitanje Kosova i Metohije u širim okvirima evropske politike. I tematski, i metodološki, Batakovićev pristup će biti uvek aktuelan kao jedino objektivan i realan.