Hrvati štite slaninu, Slovenci kobasice, a Srbi – skoro ništa

Sada je na spisku više od 30 uglavnom prehrambenih proizvoda među kojima su i lički krompir i lička janjetina, paška janjetina, dve vrste šljivovice, baranjski kulen i još niz vina, drugog pića i hrane.

Slovenija ima u EU zaštićeno preko 50 proizvoda računajući slovenski med, kranjsku klobasu (kobasicu), kraški pršut, piransku so…

Srbija za sada u EU nema zaštićen nijedan proizvod, a u međunarodnom zavodu za intelektualnu svojinu WIPO – samo tri.

Međunarodnu zaštitu za sada imaju homoljski med, bermet i leskovački domaći ajvar.

Treba reći i da su i Hrvatska i Slovenija krenule u registraciju geografskog porekla čim su ušli u EU, ali ne i pre toga.

Već dve godine se očekuje novi zakon o oznakama geografskog porekla za poljoprivredno-prehrambene proizvode nakon čega se očekuje i registracija tri proizvoda u Evropskoj uniji – lipovog meda sa Fruške gore, ariljske maline i pirotskog kačkavalja u čemu je prethodnih godina pomagala i Evropska komisija.

U vreme globalizacije i surove tržišne utakmice svakog protiv svakoga svaki način za pravljenje konkurentske prednosti i izdvajanja od drugih je glavni marketinški cilj.

Kod Zavoda za intelektualnu svojinu Srbije registrovano je 57 proizvoda sa oznakom geografskog porekla od strane domaćih lica i još 14 koje su stranci registrovali i odnosi se uglavnom na crnogorska i hrvatska vina, njeguški pršut i češka piva.

To nije mali broj, ali na žalost mali broj registrovanih proizvoda se zaista i nalazi na tržištu.

Prema rečima Stevice Markovića, predsednika udruženja Original, tek oko 11-12  proizvoda se zaista i proizvode i prodaju pod markom proizvoda sa zaštićenim geografskim poreklom.

„To su proizvođači koji su sertifikovani ili u procesu sertifikacije, koji se kontrolišu. Mi to ne znamo da iskoristimo. Ima i drugih koji recimo prave ajvar i to iz Leskovca, ali nisu sertifikovani i ne mogu da ga prodaju kao leskovački domaći ajvar koji je zaštićen. A kupci su počeli da prepoznaju tu vrednost, pa i više da plaćaju proizvod sa geografskim poreklom. Taj sertifikat je garancija kvaliteta“, ocenjuje Marković dodajući da samo pet proizvođača ima sertifikat da pravi leskovački ajvar, a tržišta ima za 50.

On objašnjava da sertifikacione kuće prate neke ključne tačke u proizvodnji, pa recimo kod pravljenja ajvara je to da li se paprike peku na metalnoj plotni, da li se ručno gule, koji dodaci i u kom omeru se stavljaju.

Stevanović ističe da zaštitu geografskog porekla može da dobije proizvod koji ima reputaciju i tradiciju dugu 30-40 godina, pa da se onda potvrdi njegova specifičnost.

U WIPO su trenutno zaštićena dva ajvara, makedonski i leskovački domaći.

Zanimljivo je da BiH ima četiri zaštićena proizvoda, od kojih je jedan kajmak – Romanijski skorup-kajmak.

Priča o zaštićenom geografskom poreklu je u stvari marketinška priča o pravljenju brenda.

Prepoznatljivi brendirani proizvod je daleko skuplji i ima veću dodatu vrednost od generičkog proizvoda.

Nije ni čudo što su Slovenci sa Hrvatima, ali i Austrijancima vodili pravi rat kada je Slovenija krenula u registraciju kranjske kobasice, jer niko osim njih sada ne može da pravi kobasicu koja ima Kranj u imenu.

Takođe to je razlog što su Grci 15 godina po sudovima i arbitražama pokušavali da zaštite feta sir pre svega od danskih proizvođača.

Ceo proces, agroekonomista Milan Prostran opisuje „ko pre devojci njegova devojka“, jer kad neko zaštiti proizvod, onda drugi koji bi da zaštite sličan moraju da dokažu da je specifičan.

„Velika je prednost na tržištu imati zaštitu geografskog porekla. To takođe garantuje i određen kvalitet. Srbija je poslednjih godina pokrenula te procese za zaštitu, ali to bi trebalo da ide brže. Ja bih uveo državnu pomoć za sve proizvođače koji pokušavaju da zaštite neki proizvod, da im se iz budžeta pomogne barem oko birokratskih troškova. Mislim i da EU stimuliše svoje proizvođače da što više štite proizvode. Međunarodno tržište hrane je pod žestokom konkurencijom u današnjem globalnom svetu. Svi, pa i članice STO pokušavaju gde god mogu da zaštite svoje kompanije. Recimo u 2019. godini je bilo raznih trgovinskih zabrana u visini od 719 milijardi dolara. I pored carinskih mnogo je perfidnih vancarinskih barijera. Zato je važno da se što brže radi na tome“, napominje Prostran.