Imovinu od Srbije traži tek 38 Nemaca i 42 Mađara

Ali, daleko od toga. Rok za podnošenje zahteva za povraćaj ili obeštećenje za nacionalizovanu imovinu ističe 1. marta 2014. godine, a zasad su iz Mađarske stigla 42, a iz Nemačke 38 zahteva od ukupno dosad podnetih oko 20.000 zahteva za restituciju. Najbrojnija grupa stranaca koja se sa restitucionim zahtevom obratila našoj Agenciji su hrvatski državljani. I Agencija za restituciju je već izdala više desetina rešenja o odbijanju njihovih zahteva za povraćaj imovine uglavnom u Vojvodini, ali i po Beogradu jer je nadležno Ministarstvo finansija potvrdilo da su i Srbija i Hrvatska donele zakone o restituciji, ali da uzajamnost u tom poslu ne postoji.

Posle intervencije Ustavnog suda, Hrvatska je ipak predvidela da u restituciji mogu učestvovati i stranci, ali samo ako sa državom čiji su državljani Hrvatska ima međudržavni ugovor. Srbija i Hrvatska nemaju ni međudržavni ugovor ni bilateralni sporazum, pa uzajamnost u restituciji ne postoji kao što ne postoji ni uzajamnost u sticanju nekretnina kupovinom. Tako da državljani Srbije, pri sadašnjem pravnom stanju stvari, ne mogu očekivati povraćaj svoje nacionalizovane imovine u Hrvatskoj, ali ni državljani Hrvatske u Srbiji.

Po istom osnovu nepostojanja reciprociteta odbijaju se i zahtevi državljana Republike Makedonije, jer je ta država takođe donela propis o restituciji i njime, tvrdi Branko Lakić iz Agencije za restituciju Republike Srbije, potpuno i izričito isključila strance iz tog postupka.

Lakić smatra da državljani Srbije, pretendenti na nacionalizovanu imovinu u Makedoniji, nemaju mnogo čemu da se nadaju jer su tamošnji zakonski rokovi istekli. U Mreži za restituciju priznaju da je restitucioni problem sa Makedonijom mnogo teži od onoga sa Hrvatskom, sa kojom se teoretski još može potpisati međudržavni sporazum, ali Mile Antić iz tog udruženja starih vlasnika tvrdi da Mreža ne prestaje da lobira kod Evropske komisije da se problem restitucije za državljane Srbije u Makedoniji reši.

„Lobiramo evo već pet godina“, kaže Antić i dodaje da je to udruženje savetovalo svojim članovima koji imaju problem u Makedoniji i Hrvatskoj da , i pored svih trenutnih pravnih ograničenja, zahteve za povraćaj imovine uredno podnesu. Antić napominje da su restituciona rešenja u Makedoniji bila specifična i da je jedan član porodice sa makedonskim državljanstvom mogao dobiti nazad imovinu u ime svih ostalih članova, pa i onih bez makedonskog državljanstva.

Ali da ni državljanstvo nije bog zna kakva garancija, potvrđuje slučaj sestara Gordane i Bojane Vladisavljević iz Beograda, koje od Hrvatske po osnovu restitucije potražuju 10 hektara zemlje u jednom selu kod Vukovara. Sestre Vladisavljević imaju hrvatsko državljanstvo. One tvrde da nisu bile u saznanju da je Hrvatska 1996. godine donela zakon o restituciji sa rokom za podnošenje zahteva od šest meseci, pa svoj zahtev nisu ni podnele. Pošto, iz razloga koje su i hrvatski pravosudni organi ocenili kao opravdane, nisu bile jedine osobe koje su zakonski rok propustile, Hrvatska je zakon izmenila 2002. godine i dala novi rok od šest meseci za prijem okasnelih zahteva. Ali ovog puta je podnosiocima stavljen novi uslov: morali su prema popisu stanovništva obavljenom 1991. godine imati prebivalište na okupiranim područjima Republike Hrvatske, odnosno na područjima pod upravom UNTAES-a! Sem što smatra da se vlasničko pravo ni inače ne može ograničavati prebivalištem, sem što podvlači opšte poznatu činjenicu da se podaci iz popisa stanovništva ne mogu koristiti u druge nego isključivo statističke svrhe, Bojana Vladisavljević tvrdi da je te 1991. godine bila u Beogradu službenica Ministarstva inostranih poslova SFRJ i to kao hrvatski kadar!

Sestre Vladisavljević već 11 godina vode spor pred nadležnim pravosudnim organima Republike Hrvatske. Juna ove godine su uložile vanrednu ustavnu žalbu zbog nepoštovanja razumnog roka u kome se sudski sporovi moraju rešavati, a ukoliko ni od toga ne bude vajde, sledeća pravna instanca biće im na jesen Evropski sud za ljudska prava u Strazburu.

Na pitanje da li se njima obraćaju državljani Srbije koji imaju slične probleme u drugim državama, u Agenciji za restituciju kažu da ne, pošto oni za ta pitanja nisu ni nadležni. Sem u delu ocenjivanja postojanja reciprociteta.

Ipak i ovde se, kao i u mnogim sličnim imovinsko-pravnim stvarima (sukcesija, Kosovo), postavlja pitanje: zar naša država nije bila dužna da bude malo agilnija u zaštiti prava svojih državljana?

Reciprocitet

Agencija za restituciju je od Ministarstva pravde dobila spisak država sa kojima Srbija ima reciprocitet u sticanju prava svojine na nepokretnostima, a reciprocitet sa zemljama koje nisu sprovodile restituciju utvrđuje sama Agencija nakon što preko Ministarstva spoljnih poslova Srbije pribavi relevantne propise o postojanju reciprociteta u sticanju prava svojine na nepokretnostima. Što se tiče susednih i država nastalih na teritoriji bivše SFRJ reciprocitet u restituciji Srbija ima sa Slovenijom i sa Crnom Gorom. U toku je postupak utvrđivanja postojanja reciprociteta sa Rumunijom, Mađarskom i Bugarskom. Agencija je utvrdila i da Srbija nema reciprocitet sa Hrvatskom i Makedonijom. Sa Hrvatskom čak ne postoji ni klasičan reciprocitet jer Hrvatska zabranjuje državljanima Srbije da kupuju nekretnine u toj zemlji. U BiH nije donet zakon o restituciji, pa će se pravo državljana BiH na restituciju imovine u Srbiji utvrđivati na osnovu postojanja ili nepostojanja klasičnog reciprociteta u sticanju prava svojine na nekretninama.