Višegodišnji zasadi šimšira, kako na javnim površinama, tako i na privatnim posedima, našli su se na udaru jedne štetočine, poreklom iz Azije, koja preti da desetkuje površine pod tim ukrasnim biljem, koje se vekovima koristi za uređivanje parkova i bašta.
Reč je o šimširovom moljcu, ili šimširovom plamencu, štetočini koja napada šimšir (buxus sempervirens) i božikovinu. Stručnjaci upozoravaju da su razmere štete nemerljive, s obzirom na to da taj insekt, za kratko vreme može da obrsti sve listove. Do sada su već zabeležene štete na javnim zelenim površinama, gde šimšira ima u izobilju, a zbog sve češćih žalbi građana širom Srbije Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine uvrstilo je u Program mera zaštite zdravlja bilja praćenje pojave i širenja šimširovog plamenca i taj posao je poveren Šumarskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Prema rečima Milke Glavendekić, profesorke Šumarskog fakulteta u Beogradu, u Srbiju i veći deo Balkanskog poluostrva leptir pod nazivom šimširov plamenac unet je 2014. sadnicama uvezenim iz Italije, ali je i spontanim letom iz Mađarske prenet u pogranično područje Vojvodine.
– Šimširov plamenac zahvatio je područje cele Vojvodine. Do nedavno nije bilo poznato da je rasprostranjen u Vršcu, ali sam 20. jula ustanovila masovnu pojavu u Gradskom parku. Na području Arandjelovca, Niša, Vrnjačke Banje, Vranja, Kraljeva i Kruševca registrovan je krajem 2016. i početkom 2017. godine. U Srbiji je registrovano tri generacije šimširovog plamenca. Prezimljujuća generacija nastavila je razviće i već su zabeležene štete na biljkama šimšira u rasadnicima, na javnim zelenim površinama, grobljima i u privatnim vrtovima. Skrenuli smo pažnju svima koji gaje šimšir, da ga orežu ako su primetili gusenice ili jači brst. Orezivanje je uklanjanje prirasta do 10 odsto iz tekuće vegetacije. Ako je došlo do golobrsta, onda se orezuje do dela grane gde je očuvana kora da bi iz uspavanih pupoljaka mogao ponovo da lista. Važno je, takođe, da se češće pregledaju biljke i ukoliko se primeti let leptira obavezno treba primeniti mere zaštite. U vreme polaganja jaja to su preparati na bazi piriprokdifena, a ukoliko su se pojavile mlade gusenice može se primeniti biološki preparat na bazi kurstaki, a ako su gusenice rojne i zrele treba primeniti preparat na bazi hlorantraniliprola, bifentrina, alfacepermetrina. U ekstremno jakim manifestacijama, može se primeniti preparat na bazi hlorpirifosa – objašnjava naša sagovornica.
Ona upozorava da bi, ukoliko se ne primene adekvatne mere zaštite, moglo doći do golobrsti. Veliki je rizik da dođe i do oštećenja kore, jer u tom slučaju šimšir ne bi mogao da se oporavi. Sa ovim insektom, koji u prethodne tri godine zadaje veliku glavobolju baštovanima u Srbiji, njihove kolege u Evropi, „ratuju“ već punih deset godina. Stručnjaci upozoravaju da se u prvim fazama razvoja bolest teško prepoznaje, jer se larve najpre hrane u unutrašnjosti žbuna. Kada dođu do spoljnih delova prepoznaju se po prisustvu svilenkastih vlakana i paučini, koja može da prekrije celu biljku.
– Ova štetočina može za nekoliko dana da uništi biljku. Domaći naziv kod nas još ne postoji, u susednoj Hrvatskoj nazivaju je šimširov moljac, u nekim krajevima mediteranski moljac, mada bi najadekvatniji naziv bio šimširov plamenac, jer po sistematskoj klasifikaciji, pripada familiji plamenaca i njemu bliska štetočina je kukuruzni plamenac. Šimširov moljac prezimljava u stadijumu gusenice zadnje generacije koja je tokom zime zaštićena u kokonu između listova šimšira. U rano proleće gusenice počinju da jedu lišće a do leta ova štetočina prođe šest stadijuma larvi. Jedna gusenica tokom svog razvoja može da pojede do 45 listova, a na jednom grmu ih može biti i nekoliko stotina, što znači da za nekoliko dana može da uništi biljku – objašnjava Tatjana Mironović, poljoprivredni savetodavac u Poljoprivrednoj stručnoj službi Zrenjanin.
Da je biljka izložena jakom napadu štetočine to se može prepoznati po prisustvu svilenkaste paučine, koja može potpuno da prekrije šimšir tako da ceo grm dobija sivkastu boju. Situaciju dodatno otežava činjenica da se načinjena šteta kasno uočava, zato što se gusenice hrane unutrašnjim lišćem gde su sakrivene, a kada dođu do spoljnih delova, šteta je nemerljiva jer je veliki deo lisne mase već uništen i može veoma brzo da dođe do potpune defolijacije šimšira.
Neprocenjiva šteta
– Teško je proceniti kolika je šteta od širenja šimširovog plamenca jer ukrasne biljke kod nas nisu vrednovane na odgovarajući način, a višegodišnji pokušaji da se dobiju podaci o zastupljenosti šimšira na javnim površinama nisu dali rezultate. Ono što se zna jeste da je u proizvodnji u rasadnicima prošle godine bilo oko 200.000 sadnica šimšira, kao i da je u svim centrima rasadničke proizvodnje zabeležena pojave šimširovog plamenca, što sigurno poskupljuje proizvodnju. Prema minimalnim cenama sadnica, vrednost proizvodnje šimšira u registrovanim rasadnicima u 2016. premašivala je 130 miliona dinara. I mada je reč o značajnom privrednom resursu, činjenica je da je mnogo veća vrednost šimšira u zaštićenim parkovima, na grobljima, botaničkim baštama, parkovima dvoraca, posebnim ambijentalnim celinama, poput Muzeja „Bore Stankovića“ u Vranju, ili topijarnih formi šimšira ispred zgrade Načelstva u Požarevc – objašnjava za Danas Milka Glavendekić, profesorka Šumarskog fakulteta u Beogradu.
Srećna okolnost
– Štete, koje ovaj insekt pravi na zasadima u našoj zemlji, beleže se od 2014. godine. Srećna okolnost je što ne postoji mogućnost širenja te štetočine na voćne i povrtarske useve, jer se u prirodnom staništu hrani samo šimširom i njegovim kultivarima, božikovinom i japanskom kurikom koje se kod nas gaje kao ukrasne biljke u parkovima, privatnim baštama i na grobljima – kaže Tatjana Mironović, poljoprivredni savetodavac u PSS Zrenjanin.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
