Pola milijarde evra investicija u srpski IT

„Mogu da kažem da su neki naši dalji pravci razvoja i to što smo među prvima u Evropi doneli zakonsku regulativu oko kriptovaluta, što smo u deset najboljih na svetu po blokčejn tehnologiji i po gejming industriji i ulažemo sve više novca u biomedicinu. Sve su to neki pravci razvoja koje su mi ovde preliminarno potvrdili, kao i da se Srbija kreće u dobrom smeru“, preneo je njenu izjavu sajt Vlade Srbije.

I uzevši u obzir dosadašnja dešavanja na IT sceni, nimalo ne čudi što premijerka u SAD ima dosta sagovornika pošto su neke od najvećih investicija u naš IT upravo iz američkih kompanija.

Početkom juna odjeknula je vest da je kompanija Nordeus koja se bavi kreiranjem video igara, a najpoznatija po fudbalskom menadžeru koji se igra na Fejsbuku, Top Eleven, prodata za potencijalnih 378 miliona dolara američkom gejmerskom gigantu Tejk tu (Take Two Interactive Software).

Akvizicija kompanije najbliže statusu „jednoroga“ u Srbiji, odnosno startapima koji dostižu vrednost od milijardu dolara, uporediva je sa investicijama kineskog Ziđina u RTB Bor ili čak i Gasproma za 51 odsto NIS-a.

Ipak, ono što je karakteristično za ovu akviziciju, ali i niz velikih preuzimanja srpskih IT kompanija ranije je da su osnivači firme ostali na njenom čelu, a da razvoj proizvoda i inženjeri ostaju u našoj zemlji sa tendencijom ulaganja u nove razvojne centre.

Ovakve investicije predstavljaju razliku u odnosu na neke ranije investicije kada su se srpski programeri koristili za autsorsing usluge, odnosno rad na delovima proizvoda ili neke servisne usluge.

U prošloj godini prihodi od izvoza IKT usluga dostigli su 1,44 milijardi evra što je i pored pandemije bilo nešto malo više od prihoda iz 2019. godine. U prva četiri meseca ove godine prihodi od izvoza su prema podacima Narodne banke Srbije dostigli 537 miliona evra i beleže rast od 11 odsto u odnosu na isti period prethodne godine.

Cela priča sa razvojem domaćeg IT sektora čini se da se može pratiti od početka 2000-ih godina kada je premijer SCG Zoran Đinđić pregovarao sa prvim čovekom Majkrosofta Stivom Balmerom što je rezultiralo otvaranjem razvojnog centra u Beogradu 2006. godine.

Od početnih 30 inženjera ovaj centar je došao do 300 zaposlenih i postao jedan od najvažnijih u svetu za razvoj Azure Data platforme za klaud kompjuting. Pomoću klaud kompjutinga Majkrosoft daje mogućnost malim firmama da razvijaju svoje servise na njihovoj platformi i serverima bez potrebe za velikim ulaganjima u sopstvene mašine.

Ove godine Majkrosoft je raspisao poziv za zapošljavanje još 60 inženjera u ovom centru. I jedan od osnivača i tada CEO kompanije Stiv Balmer je 2013. godine bio u poseti Beogradu, a mesec dana kasnije tadašnji premijer Ivica Dačić u sedištu Majkrosofta u Redmondu potpisao je ugovor o licenciranju i servisiranju računarskog softvera, koji će biti korišćen u svakodnevnom radu državne administracije.

Korišćenje usluga Majkrosofta od državnih organa ide još dalje, jer je 2006. godine tadašnji gradonačelnik Beograda Nenad Bogdanović zaključio ugovor sa ovom kompanijom o unapređenju i povezivanju informacionog sistema Beograda. Među ranim investitorima u IT sektor Srbije bio je i IBM koji je 2007. godine otvorio kancelariju u Beogradu, a prošle godine postao je i prvi komercijalni korisnik podataka Data centra u Kragujevcu.

Ali od tada informacione tehnologije su se mnogo promenile, pa sa njima i IT startapi u Srbiji kao i investitori iz sveta među kojima prednjače američke kompanije. Pre pomenutog Nordeusa, najveća akvizicija u ovom sektoru bila je kupovina startapa Frejm (Frame) koji je osnovao Nikola Božinović i se čiji kompletan razvoj odvija u Srbiji od strane jedne od najbrže rastućih IT kompanija u svetu – Nutaniksa i to za 165 miliona dolara. Američka firma kupila je srpsku ne samo da bi preuzela njenu tehnologiju u klaud servisima već je ovde osnovan i razvojni centar koji zapošljava oko 100 inženjera kojim rukovodi osnivač Frejma.

Posebno dinamičan sektor IT je gejming industrija, a novosadski Trilateral je izgradio ime kao kreator super-realističnih kompjuterski generisanih likova. Tako ih je pre par godina kupio američki gigant u gejming Epik gejms. Cena je nepoznata, ali razvoj ostaje u Novom Sadu.

Pored njih neke do najvećih investicija napravile su NCR koji ovih dana na Novom Beogradu otvara 90 miliona dolara vredan kampus i koja zapošljava 3.000 ljudi. Ili recimo nije tako poznato da je jedan od najvećih svetskih investicionih fondova Blek rok zapošljava 500 ljudi u Srbiji i to putem akvizicije francuske IT firme E front koja je većinu poslovanja obavljala iz Beograda.

Prema podacima Razvojne agencije Srbije u IT sektor Srbije investirano je preko 500 miliona evra, a najčešći investitori se bave istraživanjem i razvojem, razvojem softvera i drugim IT uslugama (Shared services/Business process outsourcing/ IT consulting).

Pored pomenutih investicija tu su i Šnajder Electric (Francuska), Levi9 (Holandija), Endava (UK), Asecco (Poljska), FIS (SAD), enjoy.ing (Švajcarska), Clarivate (CPA Global – SAD), Gategroup Services (Švajcarska), Sitel (SAD), Telesign Mobile (SAD).

Da još ima interesovanja za ulaganje u Srbiju pokazuje i analiza američke ITA (International trade administration) koja pomaže američkim kompanijama u nastupima u inostranstvu u kojoj se navodi da IT generiše 10 odsto srpskog BDP-a.

Prema US Startup Genome izveštaju u 2020. godini Beograd i Novi Sad rangirani su na 10. mestu među rastućim ekosistemima, kao i da je Srbija na 5. mestu u svetu po blokčejn developerima.

Milovan Matijević, IT analitičar i vlasnik Mineko kompjuters ističe da treba videti konkretne brojke, ali da se čini da se struktura investicija u domaći IT menja od običnog autsorsinga ka razvoju proizvoda.

„Najreprezentativniji primer toga je Majkrosoftov razvojni centar koji i dalje funkcioniše. Inače investicije u kompanije koje se bave razvojem proizvoda su karakteristične za ulaganja američkih kompanija. Mada je teško reći čija je kompanija pošto mnogi ulažu iz svojih firmi iz of-šor zona, a najviše Holandije i Irske“, napominje Matijević.

Prema njegovim rečima, neke od najvećih domaćih IT kompanija su u stvari registrovane u inostranstvu, pre svega SAD i Irskoj.

„Razlog je što je poslovni ambijent tamo neuporedivo bolji nego ovde. SAD su daleko ispred Zapadne Evrope, a Evropa ispred nas. U principu ovde je moguće napraviti startap, ali je teško razvijati ozbiljan biznis sa godišnjim prihodima većim od 10 miliona dolara“, napominje naš sagovornik.

* Izradu sadržaja podržala Ambasada SAD u okviru projekta “Ekonomska saradnja Srbije i SAD”. Stavovi izneti u tekstu su stavovi autora i nužno ne izražavaju stavove Vlade SAD