Za proizvode sa geografskim poreklom nema podsticaja

Tim putem kojim se, bar kad je reč o Srbiji, ređe ide, odlučili su da krenu i pojedini proizvođači proizvoda sa geografskim poreklom. Oni su se udružili u Savez proizvođača tradicionalnih proizvoda – OriGInal Srbija. Osim zajedničkog nastupa pred potencijalnim kupcima oni udruženo nastupaju i pred državnim organima. Da li im to olakšava i ulazak u rafove trgovinskih lanaca, pitamo Stevicu Markovića, predsednika Saveza proizvođača tradicionalnih proizvoda Srbije.

– Mali proizvođači teško mogu da ispune zahteve velikih trgovinskih lanaca, poput količine, zatim dostupnosti proizvoda u toku cele godine, promocija… Pomenuću primer velikog udruženja Futoški kupus, kao i zadruge Begečki povrtari, koji proizvode šargarepu, čiji proizvodi mogu da se nađu u velikim trgovinskim lancima, ali problem je što se oni tamo prodaju bez odrednice o geografskom poreklu. Zamislite da se sir Reggiano Parmigiano (parmezan), nađe u prodaji bez oznake geografskog porekla. To na tržištu Italije, ali i nigde u svetu, nije moguće. U grupu „jačih“ proizvoda svrstao bih i Ariljsku malinu, koja se, takođe, može naći u nekim marketima – objašnjava Marković.

On podseća da je proces zaštite pojedinih proizvoda sa geografskim poreklom, od kojih je većina ručno rađena, krenuo u vreme svetske ekonomske krize (2008. godine), i dodaje da potražnja za tradicionalnim proizvodima raste. Ističe, takođe, da je jedan od motiva za osnivanje Saveza približavanje tih proizvoda potrošačima koji još nisu dovoljno edukovani da ih prepoznaju. Pominje primer Švajcarske gde tek oko 45 odsto građana zna šta su proizvodi sa geografskim poreklom. Konstatacija da su poljoprivreda uopšte i prehrambena industrija nedovoljno iskorišćeni potencijali Srbije, reklo bi se, nije sporna. S druge strane, međutim, nije redak slučaj da se mali proizvođači, naročito oni koji se opredele za tradicionalnu proizvodnju, suočavaju sa problemom nedostatka podsticajnih finansijskih sredstava.

– Za proizvode sa geografskim poreklom nema posebnih podsticaja, jer smo svrstani u kategoriju klasičnih poljoprivrednih proizvođača, ili prerađivača povrća i voća. Neke članice, konkretno proizvođači i prerađivači Ariljske maline i Fruškogorskog lipovog meda, koristile su podsticaje namenjene za osnivanje zadruga. Proizvodi sa geografskom oznakom mogu da računaju samo na povraćaj sredstava za postupak sertifikacije kojim se potvrđuje da je proizvod urađen na način definisan elaboratom. Elaborat je, uslovno rečeno, svojevrsna knjiga recepata u kojoj je definisano šta koji proizvod treba da sadrži, zatim način prerade, geografska regija, ili mesto gde neki proizvod nastaje. Interesantno je pomenuti primer Italije gde svaka regija ima po nekoliko zaštićenih proizvoda i gde se cela lokalna ekonomija stavlja u funkciji razvoja. Ne nude se samo proizvodi sa oznakom geografskog porekla, već i lokalna kuhinja, vina… upošljavaju se ljudi iz te regije. Dakle, veoma je širok spektar delovanja – ističe Marković.

Na listi proizvoda sa geografskim poreklom su se, osim prehrambenih, našli i oni neprehrambeni, poput Pirotskog ćilima, Bezdanskog damasta, peškira iz Tekeriša, a u planu je da se na tom spisku nađu i grnčarija iz Zlakuse, rukotvorine iz Sirogojna. Predlog je da se i ovi proizvodi uključe u Savez OriGInal Srbija. Trenutno je aktuelan tvining projekat koji se odnosi na proizvode sa geografskim poreklom, a podrazumeva prilagođavanje zakonodavstva Srbije regulativi EU. U tom poslu pomoć stiže od Austrije (u oblasti organskih proizvoda) i Italije i Francuske (u oblasti proizvoda sa geografskim poreklom). Dokaz da je proizvod sa geografskim poreklom prošao proces sertifikacije, je markica, koju izdaje Zavod za izradu novčanica.

Evropski fondovi prevelik zalogaj

Većina proizvođača koristi podsticajna sredstva koje država nudi, mada su neki proizvodi započeli i završili postupak zaštite uz podršku pojedinih međunarodnih projekata. Jedan od vidova pomoći države ogleda se u zajedničkom nastupu proizvoda sa geografskim poreklom i organskih proizvoda, na Poljoprivrednom sajmu u Novom Sadu. U ovom trenutku aktuelan je projekat Vlade Švajcarske, kojim se finansiraju naši nastupi na pojedinim manifestacijama. Tako je, recimo, naš nastup na Belgrade Food Show ostvaren uz podršku Programa trgovinske saradnje Srbije i Švajcarske federacije. S druge strane, evropski fondovi su za nas preveliki zalogaj, imajući u vidu da je uglavnom reč o malim poljoprivrednim gazdinstvima. Ipak, ima i onih, konkretno reč je o proizvođačima Begečke šargarepe, koji su reagovali na prvi poziv i aplicirali za sredstva iz IPARD fonda.

Proizvođači okupljeni u Savezu OriGInal Srbija

Futoški kupus

Zlatarski sir

Sjeničko jagnje i Sjenički sir

Fruškogorski lipov med

Kačerski med(okolina Lazarevca)

Đerdapski med

Vrbički beli luk (selo Vrbica u Opštini Čoka)

Petrovska klobasa (Petrovački kulen – Bački Petrovac)

Sremski kulen

Begečka šargarepa

Ariljska malina

Leskovački ajvar