Izveštaj RHMZ: Drugi najtopliji oktobar u istoriji Srbije

Kako govore podaci Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije, oktobar 2023. godine bio je drugi najtopliji od kad se vrše merenja. Jedino je oktobar 1966. godine bio topliji.

U mesečnom izveštaju objavljenom 3. novembra, RHMZ pokazuje da je oktobar bio izrazito topao na svim mernim stanicama u zemlji. Mereći ovogodišnja odstupanja od oktobarske normale za period 1991-2020, toplije je bilo svuda, od +2,8°C u Požegi do čak +4.9°C na Crnom Vrhu.

U Beogradu je srednja temperatura u oktobru bila 17,6°C u odnosu na normalu od 13,3°C – drugim rečima, toplije za više od četiri stepena Celzijusa.

Na čak 11 lokacija ovo je bio najtopliji oktobar od kada se vrše merenja: u Novom Sadu, Zrenjaninu, Banatskom Karlovcu, Loznici, Valjevu, Kraljevu, Dimitrovgradu, a rekordno topao mesec zabeležen je i na planinskim stanicama u Sjenici i na Kopaoniku, Zlatiboru i Crnom Vrhu. Na još 11 lokacija u Srbiji, uključujući i Beograd, ovo je bio drugi najtopliji oktobar.

Kao što smo i sami mogli da primetimo sredinom meseca, oktobar 2023. doneo je i neobično veliki broj tzv. letnjih dana, što su dani kada maksimalna dnevna temperatura pređe 25°C. U Loznici je bio oboren dosadašnji rekord za ovaj mesec – od ukupno 31 oktobarskih dana, njih čak 19 je bilo „letnjih”.

Bilo je čak i tzv. tropskih dana, kada temperatura u toku dana pređe granicu od 30°C. Jedan tropski dan bio je zabeležen u nizu gradova, uključujući Beograd, Niš, Leskovac, Valjevo… Posebno je petak, 20. oktobar, bio rekordan u istoriji merenja u gotovo celoj zemlji. Tada je u Valjevu bilo izmereno čak 32,4°C, a u Beogradu 30,2°C.

Podsetimo da ovaj vrlo topao oktobar dolazi nakon septembra koji je bio među najtoplijima u Srbiji. Novi Sad, Loznica i Zrenjanin su imali vrlo retku situaciju da dva uzastupna meseca – septembar i oktobar 2023, budu rekordno topla. Na Paliću, u Kikindi, Somboru, Banatskom Karlovcu i Ćupriji septembar i oktobar su bili među dva najtoplija, dok je u Beogradu je septembar bio 3. najtopliji, a oktobar 2. najtopliji od 1887. godine.

Usled klimatskih promena i El Ninja, ove godine zabeležen je niz rekordnih meseci širom sveta

U južnoj polovini Evrope, pored naše, ima još zemalja u kojima je oktobar 2023. godine bio rekordno topao ili jedan od najtoplijih od kad se vrše merenja. Tako je npr. u Austriji prvi put zabeleženo da su dva uzastupna meseca – septembar i oktobar 2023. bila rekordno topla. U prvoj dekadi oktobra u Španiji, Francuskoj, Sloveniji, Austriji i Poljskoj izmerene su rekordno visoke temperature za oktobar, koje su bile u domenu letnjih vrednosti – u Španiji čak 38°C, u Francuskoj 36°C. Podsetimo da je septembar 2023. bio rekordno topao u Evropi.

Kako su septembar i oktobar 2023. godine bili znatno topliji od normale u Srbiji, jesen 2023. je na putu da bude jedna od najtoplijih od kad se vrše merenja, a najtoplija jesen je bila nedavno, 2019. godine, dok su jeseni 2012, 2018. i 2022. godine takođe bile među 10 najtoplijih.

Nakon juna, jula, avgusta i septembra, i oktobar 2023. godine će prema preliminarnim podacima biti rekordno topao na globalnom nivou. Uz seriju meseci koji su znatno topliji od normale, 2023. godina bi prema trenutnim projekcijama mogla biti rekordno topla na globalnom nivou.

Posledice klimatskih promena su sve evidentnije u svetu. Topli rekordi postaju češći i prostorno zastupljeniji, dok su hladni rekordi postali ređi i prostorno gotovo lokalizovani. Pored trenda globalnog zagrevanja, temperaturnim ekstremima u drugoj polovini 2023. godine u određenoj meri je doprineo i razvoj fenomena El Ninjo na Tihom okeanu, kao i još neki klimatološki činioci.

Međutim, važno je imati u vidu da El Ninjo nikako nije jedini uzrok ovako ekstremnih temperatura širom sveta 2023. godine. On donekle pospešuje aktuelne prilike, ali je glavni uzrok visokih temperatura globalno zagrevanje prouzrokovano emisijom gasova staklene bašte.

Podaci isti, obrada različita

Prethodno su preliminarni podaci pokazivali nešto drugačiju sliku, sa ovogodišnjim oktobrom kao najtoplijim u Beogradu od kad postoje merenja. Takođe, RHMZ u svom mesečnom izveštaju navodi dve merne stanice koje su u noći između 20. i 21. oktobra zabeležile tropsku noć (najnižu temperaturu iznad 20°C) – samo Valjevo i Kikindu, nasuprot preliminarnim merenjima koja su tropske noći zabeležile u većem broju gradova, uključujući i Beograd.

Ovakve razlike u brojkama su samo posledica metodološki razlika u pristupu podacima, odnosno po obe metodologije polazi se od istih izmerenih podataka, samo su obrađeni na drugačiji način. I pored manjih razlika za navedene parametre, šira slika ostaje ista: oktobar 2023. godine je bio izrazito, pa i rekordno topao mesec.