Četiri činjenice o srpsko-ruskim odnosima: Da li nam je Rusija uvek bila prijatelj?

Većina građana Srbije Rusiju percipira kao prijateljsku zemlju koja je u ključnim trenucima bila uz srpski narod. Godinama unazad u Srbiji se gradi mit o Rusiji kao zaštitnici Srbije, bratskoj zemlji koja nam je najveći prijatelj, državi koja nas najviše ekonomski pomaže.

Rusko protivljenje nezavisnosti Kosova utiče na takve stavove građana, ali je činjenica i da su vlasti godinama unazad podsticale takvo raspoloženje i gradile mit o nepobedivoj Rusiji i moćnom Vladimiru Putinu. To su činile šireći prorusku propagandu, ali i prikrivajući činjenice o odnosu Rusije prema našoj zemlji u skorijoj istoriji, koje nam zapravo govore da tu nema ljubavi, već je na snazi čist interes.

#Činjenica 1: Rusija je devedesetih uvela sankcije Jugoslaviji

Rusija je u Savetu bezbednosti UN podržala sve rezolucije kojima su 1990-ih godina tadašnjoj Jugoslaviji uvođene sankcije zbog ratova u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu. Prve sankcije, koje su se odnosile na zabranu izvoza oružja u tadašnju SFRJ uvedene su 26. septembra 1991. godine. Zatim je 30. maja 1992. SB UN usvojio Rezoluciju 757 o SRJ, kojom se Srbiji i Crnoj Gori, koje su označene kao glavni krivci za rat u BiH, uvode oštre sankcije. Poslednja, treća rezolucija, usledila je krajem marta 1998. SB UN je usvojio Rezoluciju 1160 o uvođenju embarga na izvoz oružja u SRJ u cilju podrške miru i stabilnosti na Kosovu. Rusija, kao stalna članica SB UN, ni u jednom slučaju nije iskoristila pravo veta i sprečila uvođenje sankcija.

Rezolucijom iz maja 1992. godine države potpisnice se obavezuju da će sprečiti uvoz na njihovu teritoriju sve robe poreklom iz Savezne Republike Jugoslavije, da će uskratiti dozvolu bilo kom vazduhoplovu da poleti, sleti ili preleti njihovu teritoriju, ako je predviđeno da sleti ili je poleteo sa teritorije SRJ. Tom rezolucijom je odlučeno i da sportisti ne mogu da učestvuju na sportskim događajima u zemljama potpisnicama, a obustavljena je i naučna i tehnička saradnja i kulturne razmene.

SB UN je u novembru iste godine doneo Rezoluciju 787, u kojoj se osuđuju kršenja međunarodnog humanitarnog prava, zabranjuje se pretovar sirove nafte, naftnih derivata, uglja, opreme koja se odnosi na energiju, gvožđa, čelika i drugih metala, hemikalija, gume, vozila, aviona i motora svih vrsta, te pozivaju sve države da preduzmu sve neophodne korake kako bi osigurale da nijedan njihov izvoz ne bude preusmeren u SRJ.

Ne treba podsećati da su ove mere dovele do nestašica osnovnih životnih namirnica u Srbiji, energenata, lekova, te da su srozale životni standard građana Jugoslavije i urušile srpsku ekonomiju.

#Činjenica 2: Rusija je među prvima priznala nezavisnost Crne Gore 2006. godine

Rusija je treća zemlja na svetu koja je priznala nezavisnost Crne Gore, i pre nego što je to učinila Srbija. Crna Gora i Srbija bile su deo Savezne Republike Jugoslavije. Crnogorski parlament je 3. juna 2006. godine proglasio nezavisnost, nakon što su građani 21. maja glasali na referendumu o nezavisnosti države. Sedamnaest godina posle referenduma, Crna Gora je članica NATO i na putu da postane članica Evropske unije.

Ukazom predsednika Rusije Vladimira Putina od 10. juna 2006. godine, Rusija je priznala Republiku Crnu Goru kao suverenu i nezavisnu državu, samo sedam dana nakon proglašenja nezavisnosti. Uspostavljeni su diplomatski odnosi Moskve i Podgorice na nivou ambasadora. Rusija je to učinila pre nego što je Srbija donela odluku da prizna nezavisnu Crnu Goru. Naime, Srbija je 12 dana nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore, 15. juna, priznala da ta država postoji. Istog dana je i tadašnji predsednik Srbije Boris Tadić obavestio svog crnogorskog kolegu da Srbija, na osnovu odluka skupština Crne Gore i Srbije, priznaje nezavisnost i puni državni suverenitet Crne Gore.

Crna Gora je od 1997. godine uglavnom imala prozapadnu, odnosno proameričku vladu. Međutim, brzo priznanje nezavisnosti Crne Gore od strane Rusije tada nije bilo iznenađenje za crnogorske zvaničnike, koji su govorili da Moskva jasno podržava crnogorsku orijentaciju ka Evropskoj uniji. U to vreme su ruske investicije u Crnu Goru bile više nego dobrodošle. Nakon proglašene nezavisnosti Crne Gore, Rusi su bili jedan od značajnijih stranih investitora. Najviše su bili zainteresovani za sektor ruda i turizam, a kupili su značajan broj nekretnina u zemlji, što kao ruske firme, što kao fizička lica. Prema nekim podacima, državljani Rusije su 2012. godine bili vlasnici 40 odsto nekretnina u Crnoj Gori.

I iako je Rusija jedno vreme podržavala očuvanje državne zajednice, istovremeno je razvijala posebne odnose sa Beogradom i Podgoricom.

Crnu Goru je, inače, prva priznala Vlada Islanda, da bi to odmah nakon nje učinila i Švajcarska, piše Demostat.

#Činjenica 3: Rusija je intenzivno naoružavala Hrvatsku tokom rata devedesetih

Hrvatska vojska je tokom rata u bivšoj Jugoslaviji 90-ih godina dobijala naoružanje od Rusije. Uz odobrenje bivšeg predsednika Rusije Borisa Jeljcina, u Pulu i Krk je preko trgovaca oružjem ruskim transportnim avionima stiglo 16.000 tona naoružanja, uprkos embargu koji je tada bio na snazi. Radi se o dve eskadrile borbenih aviona, nekoliko eskardila transportnih i borbenih helikoptera, protivoklopnom naoružanju, raketama, granatama, bombama. Ruski zvaničnici to demantuju, navodeći da se Rusija dosledno pridržavala međunarodnih obaveza, uključujući i onih koje su se odnosile na embargo na isporuku oružja stranama sukobljenim tokom jugoslovenske krize 1991-1995. Tada je Jeljcinov motiv bio novac, ali i želja da se dopadne Zapadu.

Posebno treba istaći da je Hrvatska dobila deo protivvazdušnog odbrambenog raketnog sistema S300 ruske proizvodnje, koji je prikazan na paradi pred Oluju, u leto 1995. godine, s ciljem da odvrati Beograd od moguće intervencije. Taj raketni sistem je morao stići u Hrvatsku sa odobrenjem Rusije. Zvanični Beograd i javnost Srbije su tokom ratnih devedesetih imali velika očekivanja kada je nabavka ovog oružja u pitanju. Međutim, Srbija nikada nije uspela da nabavi S300, sistem koji može rušiti sve vazduhoplove na visinama od 20 do 27 kilometara, kao i na udaljenosti od 200 kilometara.

Hrvatska je, s druge strane, dobila sistem S300 uoči Oluje, tako da je poslužio kao psihološka kočnica vazdušnim snagama SR Jugoslavije. Prema tvrdnjama Zvonka Zubaka, hrvatskog biznismena koji se bavi trgovinom oružja, a koji je u vreme rata bio u firmi koja je bila glavni snadbevač Hrvatske oružjem, sistem nikada nije otplaćen, pa on još od 2001. godine vodi sudski proces sa državom u kojem traži isplatu, povrat ili pogodbu.

Hrvatski mediji su pisali da su hrvatski vojnici obučavani na raketnim sistemima S-300, a da su obuku vodili Rusi i Belorusi. Ističu i da je oružje dolazilo i iz Ukrajine, a da su hrvatske pilote na helikopterima navodno obučavali Belorusi.

Činjenica 4: Rusija se početkom 2000-ih povukla sa KiM

Četiri godine posle zauzimanja aerodroma Slatina kod Prištine 1999. godine, Rusi su se povukli sa Kosova.

Predsednik Rusije Vladimir Putin doneo je 5. maja 2003. godine odluku o povlačenju ruskih mirovnih snaga sa prostora bivše Jugoslavije. Više od 600 vojnika i pripadnika vazduhoplovno-desantnih snaga, koji su bili u jedinicama KFOR-a, povukli su se do 1. avgusta sa teritorije Kosova i Metohije. Bili su razmešteni u opštini Kosovska Kamenica, u opštini Srbica, kao i na glavnom kosovskom aerodromu „Slatina“ kod Prištine, koji su četiri godine ranije pompezno zauzeli. Rusi su se tada povukli i iz Bosne i Hercegovine. Prema rečima tadašnjeg načelnika Generalštaba Anatolija Kvašnina, Rusija nije više imala strateške interese na Balkanu.