Lopandić: Samo širenjem na Zapadni Balkan EU može da potvrdi svoju istorijsku ulogu

U autorskom tekstu za portal Medija centra, Lopandić je napisao da bi EU „jedino na taj način mogla da opravda svoju vokaciju geopolitičke okosnice nove evropske arhitekture u svetu koji se sve brže menja“.

Pod nalsovom „Evropska unija između kriza i reformi i politika proširenja EU“, Lopandić piše da unutar EU već duže traju nadmetanja dodajući da su u sadašnjij fazi“ ;najistureniji suparnici s jedne strane institucije EU, a sa druge strane vlade Mađarske zbog pitanja korupcije, odnosno Poljske zbog pitanje organizacije pravosuđa.

Autor navodi da proces evropske integracije nije mogao u potpunosti da pripitomi nacionalizme, koji su ostali tokom 21. veka vrlo jaki i uticajni, ne samo u novim, već i u starim državama članicama EU što se moglo konstatovati u različitim kriznim momentima Unije tokom poslednjih godina – od imigrantske krize, preko Bregzita do porasta populizma i jačanja krajnje desnice.

Ideološka i politička borba između liberalnih globalista i zagovornika „iliberalne demokratije“ unutar EU produžila se u vidu debate oko krajnjeg cilja evropske integracije: da li je to prevazilaženje nacionalnih podela postepenim stvaranjem nadnacionalnih struktura ili, naprotiv, jačanje države nacije kojoj institucije i politike EU treba da posluže kao instrumenti podrške za širenje uticaja.

Lopandić navodi da je nakon „zlatnog doba“ EU – poslednje dekade prošlog veka – ovaj vek za EU počeo sa dva velika poduhvata i jednim neuspehom.

Stvaranje monetarne unije i evrozone, kao i veliko proširenje sa 15 na 27 država članica najavljivali su nastavak realizacije „sve bliže unije“ evropskih zemalja – koja bi obuhvatila i istok kontinenta, ali neuspeh usvajanja „Ustava Evrope“ nakon negativnih referenduma u Francuskoj i Holandiji 2005. najavio je početak dugotrajnog perioda preispitivanja i kriza u EU koji praktično ni do danas nije završen, ukazuje autor.

Nabrajajući krize koje su zadesile EU u protekle dve decenije – ;institucionalna kriza Unije (2005-2008), finansijska i dužnička kriza (2008-2012), imigrantska kriza (2015), Bregzit (2016-2022), kriza zbog pandemije (2020-2021) i ukrajinski rat (2022), Lopandić je ocenio da su one ukazale na nekoliko suštinskih karakteristika Evropske unije.

To su, kako navodi, neprestano usložnjavanje političko – pravnog sistema EU kao odgovor na krize čime ionako složena organizacija  postaje sve komplikovanija, krajnji ;pragmatizam političkog sistema – traženje i primena rešenja za konkretne društveno ekonomske ili političke probleme i otpornost (rezilijentnost) sistema jer ni nekoliko egzistencijalnih kriza tokom 21. veka nisu doveli do njenog kraja.

Mnogobrojne krize socijalnog i političkog karaktera kao i sukobi nacionalnih interesa i politička nesloga između država članica ipak su, po mišljenju Lopandića, uzdrmale sliku i samouverenost lidera Unije, koja po složenosti i načinu funkcionisanja podseća na neku vrstu glomaznog dinosarusa – biljoždera koji se obreo u svetu brojnih predatora – ; u svetu koji se naglo menja i u ; kom politika sile ponovo postaje preovlađujući model ponašanja država.

Ako se ne adaptira na nove uslove i ne odgovara na nove potrebe, svaki politički sistem, posebno međunarodna organizacija, gubi na relevantnosti, gubi suštinu i pretvara se u puku formu ukazuje Lopandić. On dodaje da se to pokazalo u slučajevima organizacija kao što su UN, Svetska trgovinska organizacija ili OEBS ali i u politici proširenja EU koja je uvek predstavljala jednu vrstu „lakmus testa“ njene vitalnosti.

Podsećajući na istorijat procesa širenja Unije od njenog osnivanja, Lopandić ocenjuje da nakon niza kriza i „zamora od proširenja“ u EU taj proces nije na odgovarajući način nastavljeno na Zapadnom Balkanu.

Veliki rat u Ukrajini i slom bezbednosnog sistema u Evropi predstavlja novi izazov. Pred EU se ponovo postavila tema proširenja kao egzistencijalno pitanje evropske budućnosti. Formalno brz inicijalni odgovor EU na kandidature Ukrajine, Moldavije i Gruzije bio je u jasnom kontrastu u odnosu na razvlačenje i/ili odlaganje pregovora o proširenju kandidata sa Zapadnog Balkana. Međutim, i nakon meseci rata na istoku Evrope, pitanje ulaska država Zapadnog Balkana u EU je i dalje na nekoj vrsti sporednog koloseka, ukazuje autor.

Uz ocenu da se „kraj tunela još ne nazire“, Lopandić zaključuje da ;jedino ako proces unutrašnjih reformi zaokruži i daljim fizičkim širenjem na Zapadni Balkan EU ;može da potvrdi svoju istorijsku ulogu kao projekt mira i prosperiteta.