Međunarodni stručnjaci pronašli formulu za osnivanje ZSO: Kosovski parlament da usvoji Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji

Albanijan post je imao uvid u dokument od devet stranica pod nazivom „Savetodavni koncept (savetodavna beleška)“, koji su pripremili međunarodni pravni eksperti, u kojem je detaljno objašnjeno zašto se ovo Udruženje ne može osnovati ekvivalentno postojećim formama i daje se verzija šta bi bio pravi način osnivanja.

Stručnjaci čak ismevaju izjave kosovskih zvaničnika da Zajednica opština može biti nevladina organizacija i iznose formulu preko koje se formira Zajednica opština sa srpskom većinom, koju ne bi formirala Vlada već parlament.

Ideja je da se donese novi zakon, koji trenutno ne postoji na Kosovu, kroz koji bi opštine mogle da formiraju udruženja za saradnju i međuopštinsku koordinaciju.

Zakon bi važio za sve opštine podjednako, a ne samo za one sa srpskom većinom. Sve što bi bilo potrebno za osnivanje Asocijacije bila bi volja jedne opštine da postane njen deo. Ovaj zakon bi koristile opštine sa srpskom većinom za izgradnju svoje Zajednice. Isto bi mogle da koriste i druge opštine koje žele da budu uključene u Asocijaciju.

Kao što je poznato, osim srpske zajednice – zahvaljujući decentralizaciji – nijedna druga manjinska zajednica ne vodi nijednu opštinu na Kosovu (osim male opštine Mamuša, naseljene turskom većinom).

Ali šta tačno znači „savetodavni koncept“, zašto su poređenja sa sadašnjom Zajednicom opština Kosova i njenim formiranjem kao NVO smešna i pravna izvrtanja?

Neretko je Aljbin Kurti, na pitanje o Zajednici opština sa srpskom većinom, rekao da Kosovo već ima Zajednicu i da je to zajednica kosovskih opština.

Međunarodni stručnjaci izražavaju iznenađenje što premijerov pravni tim nikada nije uočio pravnu besmislicu koju ovo poređenje predstavlja.

„Pored zapažanja Ustavnog suda, kosovske vlasti su često isticale da pravni kapacitet Zajednice treba da bude identičan postojećoj, a to je Zajednica opština Kosova, koja je trenutno registrovana i posluje kao nevladina organizacija. Pravni timovi koji savetuju kosovske vlasti treba da istaknu nedostatak pravne strukture Asocijacije kosovskih opština. „Nažalost, ni Ustavni sud nije istakao ovu krnju pravnu strukturu ovog sadašnjeg Udruženja“, navodi se u uvodu dokumenta.

 Pravne mane sadašnje Zajednice opština Kosova

Vlasti Kosova, uključujući predsednika, tvrde da pravna konstrukcija postojeće Zajednice opština Kosova potiče iz Zakona o lokalnoj samoupravi.

Ovaj zakon, u članu 31, kaže da „Opštine, radi zaštite i unapređenja zajedničkih interesa, formiraju i učestvuju u udruženjima koja funkcionišu, u skladu sa zakonom“. Kosovske vlasti kažu da se „zakon“ odnosi na Zakon o slobodi udruživanja u nevladine organizacije, pošto postojeća Zajednica kosovskih opština postoji po odredbama i procedurama ovog zakona.

Ali, objašnjavaju stručnjaci, kosovske vlasti, uključujući i Ustavni sud, zanemarile su činjenicu da Zakon o slobodi udruživanja u nevladine organizacije proizilazi iz člana 44. Ustava. A to je važno jer se član 44 (Sloboda udruživanja) se ne odnosi na opštine, već na pojedince.

„Moramo da podsetimo stranke da se član 44. Ustava odnosi na slobodu udruživanja kao jedno od osnovnih prava i sloboda zagarantovanih Ustavom Kosova. To je osnovno pravo i sloboda koja se daje pojedincima i samo pojedincima. Tako da se to odražava i na zakon“, objašnjavaju stručnjaci.

„Ovim zakonom Udruženja formiraju slobodni građani. U članu 16. Zakona o slobodi udruživanja u nevladine organizacije stoji da je „Udruženje organizacija članstva, grupisana po slobodnoj volji lica sa zajedničkim interesom, radi ostvarivanja pravnih ciljeva u javnom interesu ili od zajedničkog interesa“ i sledeća tačka precizira da „Udruženje osnivaju tri (3) ili više lica“.

Prema zvaničnim podacima, postojeća Asocijacija Kosovskih Opština (AKO) je organizacija koju osnivaju ne opštine, već tri pojedinca u svojstvu privatnih lica. Kao osnivači navode se gospoda Faruk Spahija, Lutfi Haziri i Sali Gaši. Kako organizacija koju su osnovala tri privatnika može predstavljati kosovske opštine je pravna misterija“, izražava iznenađenje u dokumentu stručnjaka do kojeg je došla Albanska pošta.

Isto tako, isti zakon, Zakon o slobodi udruživanja u nevladine organizacije, u članu 13. tačka 1. kaže da „NVO svoju delatnost obavlja nezavisno od javnih institucija“, s druge strane, zakonska definicija opštine široko prihvaćeno glasi: „Opština je politička podela države u okviru koje je osnovana opštinska korporacija da obezbedi opštu lokalnu upravu, fokusirana na određeno stanovništvo i koncentrisana u određenom području“.

Dakle, u dokumentu se navodi „svaki pravni/politički stručnjak bi se iznenadio, jer pošto su opštine sastavni deo državnih institucija, kako organizacija koju oni osnivaju može biti nezavisna od države?“.

„Kao sastavni deo opšte upravljačke strukture, opštine ne uživaju slobodu udruživanja koja je pojedincima data Ustavom. Bilo kakva ideja da opštine mogu da osnivaju nevladine organizacije, a zatim da budu predstavljene preko njih je pravna besmislica”.

Autori dokumenta predlažu da „kosovske vlasti odmah ponište registraciju AKO, jer postojanje AKO, kao nevladine organizacije, predstavlja flagrantno kršenje zakona i ismevanje osnovnih demokratskih principa upravljanja“.

Stručnjaci predlažu da se izradi novi zakon pod nazivom ‘Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji’, koji takođe pokriva pravo opština na udruživanje. Dok se „saradnja“ odnosi na kolektivni napor grupe da postigne određene ciljeve, a „koordinacija“ se odnosi na uobičajeni aranžman napora grupe da osigura jedinstvo akcije u ostvarivanju zajedničkih ciljeva, uključujući posebne ciljeve.

„Član 81. Ustava“, navodi se u dokumentu, „reguliše da bi takav zakon potpao pod zakon o vitalnom interesu koji zahteva pravilo dvostruke većine. Pravilo dvostruke većine diktira neophodnost aktivnog učešća poslanika kosovskih Srba u zakonodavnom procesu”.

Ovaj zakon, kako se navodi obezbedio bi „opšti okvir za organizacionu strukturu, ciljeve, pravne akte vlasti, procedure za uspostavljanje i poništavanje, odnos sa centralne vlasti, budžet, pravnu sposobnost i druge organizacione aspekte koje uspostavljaju opštine za saradnju i međuopštinsku koordinaciju“. Uz to, „ovaj zakon bi obezbedio neophodnu pravnu osnovu za odgovarajuću pravnu strukturu za postojanje Zajednice opština Kosova, ali i svake druge organizacije u budućnosti, uključujući i Zajednicu opština sa srpskom većinom”.

 Dodatne dileme

Stručnjaci u dokumentu su predvideli i argument koji se može izneti „pojednostavljeno, da se pravna struktura Zajednice opština sa srpskom većinom može izvesti samo iz Zakona o potvrđivanju Prvog sporazuma o principima koji regulišu Normalizacija odnosa“.

Ali, kažu da „u nastojanju da se osmisli preko potrebna pravna struktura organizacija koje osnivaju opštine, presuda Ustavnog suda KO130/15 od 23. decembra 2015. nalaže šire pravno mišljenje”.

Koristeći član 19. tačka 1. Ustava koji kaže da „Međunarodni sporazumi koje je ratifikovala Republika Kosovo postaju deo unutrašnjeg pravnog sistema nakon objavljivanja u Službenom listu Republike Kosovo. Oni su direktno primenljivi, osim u slučajevima kada se ne izvršavaju sami i za njihovu implementaciju je potrebno donošenje zakona“, tvrde da „kao što smo videli proteklih godina, Zakon o potvrđivanju Prvog sporazuma o principima upravljanja Normalizacija odnosa nije samonametnut”.

Dakle, „Proglašenje Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji spada u kategoriju neophodne pravne imovine.

Proglašenjem ovog zakona bi se takođe „ispunile zakonske obaveze predviđene tačkom dva Briselskog sporazuma, gde se ističe: Udruženje/Zajednica će se osnivati statutom. Otkazivanje će se izvršiti samo odlukom opština učesnica. Pravne garancije će biti obezbeđene važećim zakonom i ustavnim pravom (uključujući pravilo 2/3 većine)“.

Na samom kraju, stručnjaci predlažu da se „Zakon o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji“ nakon njegovog donošenja i upravnih odluka koje proizilaze iz ovog zakona „može dati na konačnu reviziju Ustavnom sudu“.
„Proglašenje Zakona o međuopštinskoj saradnji i koordinaciji pruža okvir za rešavanje zabrinutosti koje je izneo Ustavni sud i istovremeno ostvaruje ciljeve sporazuma iz 2015. o osnivanju Zajednice opština sa srpskom većinom.

Ako Kosovo krene ovim putem, prema njihovim rečima, „pokazalo bi svoju posvećenost redu i miru i svoju ozbiljnost kao kredibilnog partnera međunarodne zajednice“.