„Novopridošlice“ u EU protiv politike Francuske

Prema mišljenju pojedinih naših sagovornika, zajednički apel Bugarske, Češke, Estonije, Litvanije, Letonije, Mađarske, Italije, Mađarske, Malte, Austrije, Hrvatske, Slovenije, Poljske i Slovačke, treba tumačiti i kao odraz njihove zabrinutosti za jačanje Kine i Rusije u ovom regionu ukoliko proces proširenja bude tekao suviše sporo.

Franc-Lotar Altman, profesor međunarodnih odnosa na Univerzitetu u Bukureštu, kaže za naš list da je reč o grupi država, koju, sa izuzetkom Italije, čine takozvane „novopridošlice“ u EU, budući da su se pridružile Uniji nakon 2004. godine i da su zainteresovane za proširenje kako bi „postale snažna uticajna grupa manjih istočnoevropskih i jugoistočnoevropskih država u EU“.

– NJihova politička težina u EU je ograničena, između ostalog, zbog unutrašnjopolitičkih kretanja u nekima od takvih država, koja su izazvala kritike u ostatku EU, na primer, zbog situacije u Mađarskoj, Slovačkoj i Poljskoj, ali i u Češkoj, koja trpi zbog ponašanja predsednika Zemana i premijera Babiša, kao i u Italiji. Time se uticaj ove inicijative umanjuje. Na predstojećem sastanku Saveta EU veću pažnju izazvaće oklevanje Francuske, Holandije i Nemačke kada je reč o daljem proširenju, i diskusije o primedbama koje imaju te tri zemlje važnije su od apela 13 članica EU među kojima se nalaze i trenutno najproblematičnije članice EU, smatra Altman.

Erki Bahovski, bivši estonski diplomata i spoljnopolitički novinar, konstatuje za Danas da navedena inicijativa neće ubrzati tempo EU integracije kada je reč o usaglašavanju i ispunjavanju tehničkih kriterijuma, što se očekuje od država kandidata, „budući da je Evropska komisija depolitizovala proces integracije“, ali da može da ima političko značenje.

– Moguće je da će ovim putem biti ohrabrene proevropske snage u zemljama koje teže članstvu i da će to poslužiti kao podsetnik u državama EU da proširenje još postoje, što je važno u trenutku kada odlazi Junkerova administracija, koja nije bila blagonaklona prema proširenju. Najzad, moguće je da će apel 13 država poslužiti kao upozorenje da bi Rusija i Kina mogle da uvećaju svoj uticaj na Balkanu, ukazuje Bahovski.

Sena Marić, programska menadžerka Centra za evropske politike, navodi za Danas da je sam zahtev značajan samim tim što ga je potpisala praktično polovina članica EU, iako među njima nisu ključne članice EU.

– Dokument takođe ima vrednost jer pravi dodatni pritisak da se Severnoj Makedoniji i Albaniji da zeleno svetlo za otvaranje pretpristupnih pregovora. Sama inicijativa, u najvećoj meri, ne nudi nešto novo u odnosu na postojeće strateške dokumente Evropske komisije u pogledu politike proširenja. Značajna novina jeste zagovaranje ideje da se politika proširenja odvija paralelno sa konsolidacijom EU, što je suprotno onome što se zalaže Francuska, koja insistira da EU najpre interno postane funkcionalnija i efikasnija, a tek onda da otvori temu novih članstava. Treba napomenuti da ovaj dokument dolazi od zemalja kojima je ulazak Zapadnog Balkana u EU snažan nacionalni interes, kako one same ne bi bile na spoljnim granicama EU, što je slučaj sa zemljama članicama iz okruženja, Austrije i Italije, ili zbog suzbijanja uticaja Rusije u regionu, što snažno zagovaraju baltičke zemlje potpisnice ovog dokumenta i Poljska. Sudeći po dosadašnjim nastupima zvaničnika pojedinih država potpisnica, deluje da su one spremne da Srbiji i zemljama regiona progledaju kroz prste u kriterijumima za članstvo u pogledu vladavine prava i građanskih sloboda, pa samim tim nisam sigurna koliko bi ubrzanje članstva koje zagovaraju ove države bilo u interesu građana Srbije i regiona, ističe Marić.

Marović: Odraz duboke podeljenosti

Jovana Marović, izvršna direktorka Politikon mreže iz Podgorice, napominje za naš list da je inicijativa 13 država EU pre svega motivisana njihovom željom da se otvore pristupni pregovori sa Severnom Makedonijom i Albanijom, što je odraz neslaganja pokretača apela „sa daljim odlaganjem prelaska u novu fazu integracije sa ove dvije države Zapadnog Balkana“. „U principu i ovaj potez je pokazao koliko je Unija duboko podijeljena po ovom pitanju. Potez jeste vrsta pritiska na one koji se protive, međutim, u praksi je dovoljno da se jedna država članica ne složi. Ono što i kod ovakve (pozitivne) inicijative obeshrabruje je objašnjenje da je stav o jačanju Unije prije širenja ovdje nije ugrožen budući da otvaranje pregovora ne znači skoru i sigurnu integraciju. U praksi je scenario o beskonačnim pregovorima moguć, a sam početak pregovora ne mora da „remeti“ politiku držanja Zapadnog Balkana na pristojnoj udaljenosti. To će se svakako i desiti ukoliko se sa jedne strane ne promijeni odnos prema reformama, a sa druge ne unaprijedi monitoring i pristup prema politici proširenja“, smatra Marović.