Pravni analitičar: Evropski predlog za Kosovo je doslovno prepisan nemački ugovor iz 1972.

Analiza je objavljena na portalu Kossev, a prenosimo deo u kome autor, postdoktorski istraživač Univerziteta u Ženevi, razmatra tekst koji je objavio portal Nova.rs:

„Reč je o dokumentu u devet tačaka u kojima se „Kosovo i Srbija“ obavezuju da će razvijati normalne, dobrosusedske odnose; da će poštovati granice i teritorijalni integritet druge strane; da jedna strana ne može predstavljati drugu u međunarodnim odnosima; te da će međusobno razmeniti stalne misije.

Reč „priznanje“ u njemu se ne upotrebljava. Ovaj tekst gotovo doslovce je preuzet iz Osnovnog ugovora dve Nemačke iz 1972. godine, a koji je kod nas poznat kao nemačko-nemački sporazum.

Pošto se ovaj ugovor često nudi kao model nekog budućeg sporazuma između Srbije i Kosova, a kako verodostojnost objavljenog nacrta niko još uvek nije demantovao, nije isključeno da ovaj dokument odražava suštinu aktuelnog francusko-nemačkog predloga.

"Opasnost rešenja o kome se trenutno govori ipak ne leži toliko u onome što ono podrazumeva, već u netransparentnosti koja ga okružuje"https://t.co/sdcpUkAMLS

— KoSSev/Kosovo Sever portal (@KoSSevnews) November 12, 2022

Šta bi to podrazumevalo za odnose Beograda i Prištine i budući status Kosova? U međunarodnom pravu, priznanje ima kognitivnu i normativnu komponentu: ono je jednostrani pravni akt kojim autor primaocu stavlja do znanja da je određena pravno relevantna činjenica u skladu sa međunarodnim pravom i da je kao takvu i prihvata.

Kada je reč o priznanju državnosti, država koja vrši priznanje izražava mišljenje da je država-primalac ispunila pravne kriterijume za sticanje državnosti i obavezuje se da je u daljim odnosima tretira kao suverenu i nezavisnu. Priznanje se postiže kada se steknu ta dva elementa, kognitivni i normativni, bez obzira na formu u kojoj su izraženi, i bez obzira na to da li se upotrebljava reč „priznanje“.

Uprkos rasprostranjenom mišljenju da je nemačko-nemački sporazum neki vid implicitnog priznanja ili „priznanja bez priznanja“, to nije tačno.

Sporazumom dve Nemačke iz 1972. godine postignuto je uzajamno priznanje dve strane kao države, ili, preciznije, Zapadna Nemačka priznala je Istočnu Nemačku kao nezavisnu državu (u suštini, Zapadna Nemačka je od samog početka insistirala na tome da je ona jedini naslednik Rajha, dok je Istočna Nemačka trvdila da je nova država, pa se radilo o tome da Nemačka prizna otcepljenje jednog svog dela).

Priznanje se, naravno, ne spominje, ali ono je tu sadržano kao puno, de jure priznjanje strane države, s tom razlikom što se između dve nemačke države ne uspostavljaju redovni diplomatski odnosi na nivou ambasadora. Da je reč o ugovoru između dve nezavisne države potvrdio je i Ustavni sud Zapadne Nemačke u presudi od 31. jula 1973. godine.

Predlog o kome se sada govori u kontekstu pregovora između Beograda i Prištine postigao bi istu stvar. Pravo na teritorijalni integritet, nepovredivost granica, zabrana upotrebe sile, pravo na nezavisno predstavljanje u međunarodnim odnosima: reč je, naravno, o pravima država i normama kojima se uređuju međudržavni odnosi.

Srbija bi bespovratno priznala nezavisnost Kosova, a za njom bi verovatno usledile i druge države koje to još uvek nisu učinile, baš kao što je to bio slučaj sa Istočnom Nemačkom.

Naravno, postavlja se pitanje kako bi se takav ugovor tretirao sa stanovišta ustavnog prava. U već pomenutoj presudi, nemački sud je utvrdio da ugovorom iz 1972. godine nemački Osnovni zakon nije povređen dosetivši se pravne fikcije prema kojoj dve nezavisne nemačke države čiji su međusobni odnosi uređeni međunarodnim pravom nisu jedna drugoj „strane“ jer zajedno čine jedinstvenu nemačku zemlju. Razume se, ovaj stav bio je izuzetno kontroverzan, a neki su ga smatrali i apsurdnim.

Ustavni sud Republike Srbije verovatno ne bi mogao da se osloni na neki sličan argument. Ipak, u zavisnosti od okolnosti, čak i neustavni ugovor mogao bi Srbiju da obaveže po međunarodnom pravu, budući da su domaće i međunarodno pravo dva odvojena normativna sistema.“